از ایران‌هراسی تا دوستی دوباره
گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه وتحلیل‌گر روابط بین الملل:
معاون رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا راهی خاورمیانه است و برنامه هسته‌ای ایران یکی از محورهای گفت و گوی او با مقام‌های منطقه اعلام شده است، این سفر تا چه اندازه برای تصمیم گیری پیرامون ایران اهمیت دارد؟
اکنون آقای بایدن راهی خاورمیانه است و گرچه قرار بود این سفر پیش از سفر هیلاری کلینتون به منطقه انجام شود اما شاید برنامه ریزی آن در مقطع کنونی برای گفت و گو پیرامون صلح خاورمیانه و برنامه هسته‌ای ایران نتیجه رایزنی‌ها و مذاکراتی باشد که آقای لاریجانی یا طرف‌های ژاپنی داشت. در عین حال مذاکرات دیگری نیز به طور غیر آشکار میان مقام‌های ایرانی و مقام‌های منطقه‌ای و بین المللی صورت گرفته است.
این سفر به طور قطع می‌تواند نوعی اتمام حجت امریکاییان با مقام‌های منطقه باشد؛ ملاقاتی که بایدن با رهبران حساس منطقه از جمله آقای بشار اسد خواهد داشت این هدف را دنبال می‌کند که در درجه اول اعراب به سوی امریکا هدایت شوند. در همین راستا عمده هدف واشنگتن جدا ساختن سوریه از ایران است و در صورت تحقق این هدف، امکان دست یابی ایران به حماس و حزب الله نیز تاحدود زیادی تضعیف خواهد شد.
از سوی دیگر هرچه گرایش کشورهای عرب نسبت به یکدیگر بیشتر شده و فاصله آنها از تهران بیشتر شود طبیعتا به سوی اسرائیل گرایش بیشتری خواهند یافت. در واقع دشمنی اعراب با ایران یا به تعبیری دیگر، ایران هراسی غربی‌ها در منطقه کاملا به نفع اسرائیل است. در این فرایند اعراب از یک سو به طرف اسرائیل می‌روند و از سوی دیگر ایران در انزوا قرار می‌گیرد؛ نتیجه این خواهد شد که توجیهاتی در دست امریکاییان قرار می‌گیرد که فضای منطقه‌ای را یکدست کنند تا در صورت احتمال بروز جنگ در منطقه واشنگتن بتواند از پایگاه‌های نظامی خود در کشورهای خاورمیانه استفاده لازم را ببرد.
در داخل امریکا تحلیل‌گران مختلفی کاخ سفید را به خودداری از تحریم و فشار علیه ایران و بازگشت دوباره به مسیر مذاکره فرا می‌خوانند، فضای فعلی میان ایران و امریکا تا چه اندازه برای بازگشت به دیپلماسی مهیاست؟
آقای اوباما لایحه تحریم بنزین ایران را نپذیرفته است و این زمینه مانور خوبی برای ایران بود که تاکید کنند در مواضع امریکایی‌ها نرمش‌هایی ظاهر شده است اما نکته این جاست که امریکاییان اکنون شدیدا گرفتار عراق و افغانستان و بحران بیکاری و مسائل اقتصادی هستند و این موارد مانع از آن شده است که امریکا با فراغ بال نسبت به مساله ایران اقدام کند.
از سوی دیگر فشارهای اسرائیل و شیخ نشین‌های منطقه بر واشنگتن برای کنترل و محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران شرایط را برای تصمیم گیری کاخ سفید در مورد ایران دشوار کرده است. در این شرایط بی تردید حمله نظامی تبعات بسیار سختی دارد و اشتباهی بزرگ برای امریکاییان خواهد بود. به این ترتیب آنها تلاش دارند آشتی را در فضای کنونی دنبال کنند و در همین راستا مذاکراتی میان ایران و امریکا و دولت‌های منطقه انجام شده است.
آیا با وجود این فضا می‌توان انتظار داشت که باراک اوباما برای سال جدید شمسی پیام دوستی دیگری برای ایران ارسال کند؟
ممکن است اما در شرایط فعلی ظاهرا فضای لازم برای این صمیمت ایجاد نشده است. ممکن است طی روزها آینده این فضا شکل گیرد اما بی تردید تحولات آتی به نتایج سفر آقای بایدن نیز ارتباط دارد. این احتمال وجود دارد که بایدن یا همراهان او مذاکرات و گفت و گوهایی با نمایندگان ایران داشته باشند اما هنوز برای پیش بینی زود است و باید منتظر نتایج این سفر بود.
نظر شما :