گذشته، چراغ راه آینده

موسی موحد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: در حالی قرار است که فردا جمعه (۱۵ تیر) گام نهایی برای تعیین نهمین کلیددار پاستور در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با حضور مردم پای صندوق‌های رای برداشته شود که از همین حالا نگرانی های زیادی از سوی کارشناسان، تحلیلگران، ناظران، رسانه‌ها و افکار عمومی پیرامون دو حوزه کلیدی «اقتصادی – معیشتی» و «سیاست خارجی» مطرح شده و آینده کشور در این دوکلان موضوع (اقتصاد و سیاست خارجی) و نیز سایر حوزه های دیگر همچنان محل بحث فراوان است. همیشه گفته می شود که، «اگر ندانیم در گذشته جا بوده‌ایم، اکنون نمی‌دانیم کجاییم و در آینده هم به کجا می‌رویم.» از این رو باید نگاهی به گذشته داشت که چراغ راه آینده باشد.

باتوجه به آنچه گفته شد، در خصوص یکی از نامزدها، نکته مشخص و غیرقابل انکار ناظر به آن است که وی هیچگونه سابقه و کارنامه‌ای در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی ندارد و از این رو نمی‌توان او را با عملکرد نداشته اش به بوته تحلیل برد تا به یک ارزیابی و پیش بینی از آینده سیاست خارجی که تاثیر مستقیم، جدی و عمیقی بر اقتصاد و معیشت دارد، دست پیدا کرد. اما در مقابل، نامزد رقیب، نه تنها کارنامه غیرقابل کتمانی در عرصه سیاست خارجی دارد، بلکه بارها به گفته خودش حوزه مطالعاتی و تحصیلاتی او به عرصه دیپلماسی باز می‌گردد. به همین دلیل کافی است که به عقبه کاری وی بازگشت. با این رجعت با گذشته، تقریبا چشم انداز این نامزد در عرصه سیاست خارجی برای آینده ایران، منطقه و جهان تبیین و ترسیم خواهد شد و این جدای از شعارها، وعده‌ها و اصطلاحا برنامه‌هایی است که هر دو نامزد برای آینده دولت خود مطرح کرده‌اند که می‌تواند محل بحث باشد. این در حالی است که کارنامه و عملکردها به مثابه روشن‌ترین، بارزترین و در عین حال واقع بینانه‌ترین ادله‌ پیش روی مخاطب، خواهد توانست ریل گذاری پیش روی ایران را مشخص کند. لذا بدون در نظر گرفتن هرگونه قرائت سیاسی و جناحی و تنها با استناد به روایت مقامات و چهره‌های کلیدی جمهوری اسلامی ایران سعی شده تا نقلی از گذشته پیش روی مخاطب قرار گیرد تا قضاوتی از آینده داشته باشیم.

علی اکبر صالحی: ای خدا خودت روزی این اسناد مذاکرات محرمانه را منتشر کن!

چراغ اول را با علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه اسبق و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی شروع می‌کنیم که در جدیدترین گفت وگوی خود ست به برخی روشنگری‌ها زده است. صالحی در پاسخ به این سوال که گفته می شود جلیلی با مانع تراشی، جلوی توافق احیای برجام در دولت رئیسی را گرفته است، عنوان داشت: «توافق در آستانه تمام شدن بود؛ قرار بود شهید امیرعبداللهیان برای امضای توافق برود. ظاهرا در شورای عالی امنیت ملی پیشنهاد می کنند که خواسته‌ای را اضافه کنند و آن منجر به برهم خوردن توافق می‌شود.» به گفته او، 

سکاندار سیاست خارجی دولت دهم به این پرسش هم ورود کرد که «چه کسانی در دوره وزارت خارجه شما به سفارت انگلیس حمله کردند؟ و الان این ها دور کدام کاندیدا هستند» و در جواب اذعان داشت که، «می خواستند دولت احمدی نژاد را با این حمله به سفارت انگلیس زمین بزنند. شما بروید نظرات برخی مسئولان آن زمان در مورد این اتفاق را بخوانید، کسانی که در اشغال سفارت هستند ببینید چه کسانی هستند.» صالحی سراغی هم از قطع نامه شورای امنیت گرفت و به گفته او، «جلیلی پس از صدور قطع نامه ۱۹۲۹ علیه ایران در شورای امنیت، می گفت این قطع نامه خیلی مهم نیست. جلیلی نظرش این بود که ما روی بند ۴۱ فصل هفت هستیم و مهم نیست اما به گفته دکتر ظریف، اینگونه نبود، چرا که در بند ۴۲ مجوز اقدام نظامی علیه ایران داده می شود. فصل هفت بخش مهمی است و کشور را مخل و تهدید صلح جهانی معرفی می کند.»

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در ادامه گپ وگفتش با انتخاب و در پاسخ به اینکه «چرا به رغم اجازه رهبری، جلیلی در مذاکرات محرمانه دوره شما با آمریکا کارشکنی می کرد؟» به ذکر این نکات پرداخت که، «جلیلی فکر می‌کرد ما رقیب او هستیم. ما گفتیم که مکمل شما هستیم و مذاکرات ما محرمانه است. بعد از مجوز آقا، ما قرار بود دو سه روز بعد برویم برای مذاکره، اما سه ماه طول کشید تا برویم، چون اقای جلیلی همراهی نمی کرد. دفعه ی دوم برای مذاکرات محرمانه، بدون هماهنگی با دبیرخانه شورای امنیت ملی، مذاکره کننده ها را فرستادیم که بعدا آقایان رفتند شکایت کردند.» صالحی این را هم توضیح داد که، « چرا علی رغم مجوز رهبری، جلیلی حاضر به پذیرش آن مجوز نبود؟ و بیان داشت: «جلیلی نظرش این بود که بود که نظر آقا [در مورد انجام مذاکرات محرمانه با امریکا] به این صورت نیست. در نهایت، احمدی نژاد نوشت که آقای جلیلی ما در جلسه حضور داشتیم که آقا چنین مجوزی دادند.» رئیس سابق سازمان انرژی اتمی این دعا را هم کرد که، «ای خدا خودت روزی این اسناد مذاکرات محرمانه را منتشر کن.»

در ادامه از صالحی پرسیده شد که، «گفته می شود پس از مواجهه با مخالفت جلیلی، شما به امریکا پیام دادید که جهت هموارسازی مذاکرات محرمانه، در گفت وگوها با جلیلی پیشنهادات مثبت و نرم بدهند» که وزیر امور خارجه پیشین کشورمان اینگونه موضوع را تشریح کرد که، «جلیلی میخواست به مذاکرات آلماتی ۱ برود؛ گفتم اگر خانم شرمن این دفعه در جلسه با شما همراهی کند، بعد از برگشت، با ما همراهی خواهید کرد؟ جلیلی گفت باشد. نهایتا خانم شرمن همراهی کرد؛ جلیلی هم به صورت علنی بعد از آلماتی۱ رضایت مندانه صحبت کرد. بعد از برگشت، جلیلی اما گفت کوتاه آمدن امریکا به خاطر منطق قوی من بوده. در نهایت هم در دور بعدی مذاکرات جلیلی در آلماتی، همه چیز به هم ریخت.»

صالحی به این موضوع که چرا جلیلی در دوره وزارت خارجه شما، مانع گرم شدن روابط با عربستان بود هم اشاره کرد و به اعتراف این مقام کشورمان، «دبیرخانه شورای امنیت ملی علاقه مند به گرم شدت روابط ایران و عربستان نبودند و مخالفت ها به حدی بود که پس از فوت ولیعهد عربستان برای رفتن به مراسم ایشان، مجبور شدم از حضرت آقا اجازه بگیرم.» وزیر امور خارچه پیشین این را هم گفن که، «سفر من به عربستان مثل آب روی آتش بود و سفر بعدی به منزل وزیر خارجه عربستان رفتم و می‌خواستیم روابط را تنظیم کنیم. داشتیم در جهت بهبود روابط حرکت می‌کردیم ولی دوستان در داخل راغب نبودند.  ۱۳ سال فرصت از دست دادیم. آن زمان اینطور رفتار می‌کردند. اما امروز گفتند کار بسیار خوبی است.»

علی اکبر ولایتی: دیپلماسی کلاس فلسفه نیست

در کنار مصاحبه تازه علی اکبر صالحی، این روزها بخش‌هایی از مناظرات انتخاباتی سال ۱۳۹۲ و مواضع کسانی مانند علی اکبر ولایتی و محسن رضایی در خصوص عملکرد یک نامزد خاص در حوزه مذاکرات و دیپلماسی منتشر شده است که می‌تواند آینده سیاست خارجی ایران را تا حدودی روشن کند. آنگونه که ایلنا روایت کرده، علی اکبر ولایتی در بخشی از مناظره آن سال گفت که، «نباید در داخل کشور خودمان طوری صحبت کنیم که انگار ما اصولگرا هستیم و اصولگرایی این نیست که انسان انعطاف ناپذیر باشد. در رابطه با مصالح ملی باید بتوانیم از دیپلماسی به نحو احسن استفاده کنیم. دیپلماسی فقط نشان دادن خشونت و سرسختی نیست. یک معامله و تعامل است. ما باید با همه دنیا که با آنها مذاکره می کنیم. تعامل داشته باشیم. قضیه بده و بستان است؛ نمی‌شود بخواهیم هر چه ما می خواهیم آنها به ما بدهند و حاضر نباشیم متقابلا کاری کنیم. هنر دیپلماسی بیانیه صادر کردن و پشت میز بیانیه خواندن نیست حتما کار مذاکرات فعلی (مذاکرات دوره جلیلی) اشکال دارد و اگر اینطور نبود ما کارمان به اینجا نمی رسد.» ولایتی این را هم عنوان داشت که، «آقای جلیلی بحث دیپلماسی کلاس فلسفه نیست که شما بروید آنجا بگویید منطق ما قوی بود و آنها محکوم شدند. چیزی مردم می بینند این است که شما چند سال است. مسئول کار هسته ای هستید یک قدم پیش نرفتیم و هر روز تحریم ها بیشتر شده و فشارش روی مردم می آید. هنر دیپلماسی این است که شما حق هسته ای را حفظ کنید و در عین حال تحریم ها کاهش پیدا کند؟» 

محسن رضایی: نمی شود کشور را با شعار معطل کرد و اسمش را گذاشت انقلابیگری

در حالی این روزها محسن رضایی به حمایت از سعید جلیلی برخاسته است که طی چند روز اخیر ویدیویی از مناظرات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ منتشر شده است که در آن محسن رضایی به ناکارآمدی جلیلی در مذاکرات هسته‌ای انتقاد می‌کند و می گوید: «مذاکرات هسته‌ای را باید از حالت فرسایشی بیرون بیاوریم. اینکه ما مرتباً می‌رویم و مذاکره می‌کنیم. حالا من کاری ندارم آقای ولایتی می‌گوید فلسفه و آقای جلیلی می‌گوید فکر و اندیشه؛ ما کاری به آنها نداریم. ما نقد قدش را می‌خواهیم و نقدش این است که این مذاکرات زودتر باید به نتیجه برسد. مگر ما می‌توانیم کشور، ملت و نظام را با شعار دادن معطل کنیم؟! غرب از ما زمان می‌گیرد که اثر تحریم‌ها بیشتر شود و بعد اسم آن را می‌گذاریم، مقاومت. بعدش هم معلوم است که آمریکا به انگلیس می‌گوید که نکنید. چرا؟! برای اینکه مذاکرات به تنهایی کافی نیست.»

رضایی در همان مناظره، انتقادتش را با طرح سوالاتی ادامه داد و خطاب به جلیل گفت که، ـآقای جلیلی پاسخ نداد که اگر دور دوم و سوم و چندم برای مذاکرات برود و با توجه به اینکه آنها (غرب) به اثرگذاری تحریم‌ها امیدوار شده‌اند، می‌خواهند چه کنند؟! و آقای جلیلی این سوال را هم پاسخ نداد که به نظر من در بغداد هم می‌توانستیم به نتیجه برسیم. چون اوباما در آستانه انتخابات آمریکا حاضر به دادن حداقل امتیازات بود و ما باید از طرف مقابل امتیاز می‌گرفتیم و فرصت بغداد فرصت خوبی بود و این نشان می‌داد که اشکالات فنی، تاکتیکی و تکنیکی وجود دارد و ما باید صادقانه بنشینیم و آنها را حل کنیم.»

سیدعباس عراقچی: لاریجانی به دلیل کارشکنی‌ها در مذاکرات، در سال ۸۶ استعفا داد

سیدعباس عراقچی، معاون پیشین وزارت امور خارجه هم در واکنش به اظهارات سعید جلیلی طی مطلبی در شبکه ایکس نوشت: «همین که می‌پذیرید قطع نامه‌های شورای امنیت کاغذ پاره نیستند و خسارت‌های راهبردی به کشور زده‌اند، و اکنون دنبال شریک جرم می‌گردید، پیشرفت خوبی است. منافع ملی بازیچه اهداف جناحی و شخصی نیست وگرنه گفتنی زیاد است...» عراقچی نوشته اش را  با این افشاگری اداهم می دهد که، «ضمنا جهت اطلاع، دکتر لاریجانی به دلیل سنگ‌اندازی‌ها و کارشکنی‌ها در مسیر مذاکرات، که دکتر ولایتی در مناظره‌های سال ۹۲ شمه‌ای از آن‌ها را گفت، در نهایت استعفا داد و بنده هم از معاونت برکنار شدم. دکتر ظریف هم در نیویورک اصولاً از مذاکرات حذف بود.»/شرق