نگاهی به دیپلماسی علمی در روابط ایران و اسپانیا

نویسندگان: دکتر نجمه شبیری، مدیر مرکز مطالعات ایرانی خیام در دانشگاه نبریخا و دکتر ماندانا تیشه یار، مدیر همکاری های علمی بین المللی، دانشگاه علامه طباطبائی

دیپلماسی ایرانی: در میان ملت های آسیایی و اروپایی به ندرت می توان کشورهایی را یافت که هیچ گونه پیشینه دشمنی و جنگ میان آنها نباشد. ایران و اسپانیا از جمله این اندک شمار کشورها هستند. دوستی تاریخی میان دو ملت از قدمتی دیرینه برخوردار است و روابط سیاسی میان ایرانیان و اسپانیایی ها به بیش از چهارصد سال پیش و به سفر نماینده فیلیپ دوم به دربار شاه عباس صفوی باز می گردد. پیشینه و تجربیات تاریخی مشترک از حضور اعراب در هر دو کشور و شیوه ای که مردمان این سرزمین ها برای تداوم حیات تاریخی خود در پیش گرفتند، زمینه ساز ارتباط تاریخی و فلسفی میان اندیشمندان دو کشور در طول تاریخ بوده است. با این همه، در دهه های اخیر روابط دو کشور در زمینه های سیاسی و اقتصادی، اگرچه بدون مشکل تداوم یافته، اما به شکوفایی مورد انتظار نرسیده است. 

در این میان، همکاری میان دانشمندان و اندیشمندان ایرانی و اسپانیایی که از دیرباز برپا بوده، امروزه با گسترش وسایل ارتباط جمعی و آسان تر شدن سفرها و رفت و آمدهای علمی، ظرفیتی تازه در زمینه گسترش ارتباط های علمی و دانشگاهی میان دو کشور فراهم آورده است. در سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ دانشگاه علامه طباطبائی در ایران و دانشگاه سویا به همراه بنیاد سه فرهنگ مدیترانه ای در اسپانیا میزبان دو همایش بین المللی با موضوع «میراث مشترک ایران و اندلس» بودند. گفت وگوهای ارزنده میان اندیشمندان دو کشور درباره پیشینه تاریخی روابط علمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی میان مردمان این سرزمین ها، به خوبی گویای وجود سرمایه مشترک ارزشمندی از روابط انسانی میان این دو جامعه است. 

با توجه به مطالعات و بررسی های انجام شده در زمینه پتانسیل بالای گسترش روابط دانشگاهی میان ایران و اسپانیا و پس از برگزاری برنامه های متعدد علمی مشترک توسط دانشگاه های ایرانی و اسپانیایی در سال های اخیر و نیز افزایش برنامه های تبادل استادان و دانشجویان دو کشور برای گذراندن دوره های فرصت مطالعاتی و شرکت در کارگاه ها  و همایش های مشترک، دانشگاه علامه طباطبائی با پشتیبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و به عنوان رئیس کارگروه همکاری های علمی میان ایران و اسپانیا، اقدام به راه اندازی مرکز مطالعات ایرانی خیام در دانشگاه نبریخا در مادرید کرد. این مرکز که کار خود را از فروردین ۱۳۹۶ آغاز کرده، به نوبه خود نخستین مرکز مشترک دانشگاهی میان ایران و اسپانیا به شمار می رود. در سال های اخیر این مرکز به اقداماتی همچون آموزش زبان فارسی و نیز برگزاری نشست های متعدد علمی برای معرفی فرهنگ، تاریخ، موسیقی و سینمای ایران اقدام کرده است. برگزاری شب شعر و مولاناخوانی به دو زبان فارسی و اسپانیولی، معرفی جشن های ایرانی مانند نوروز و یلدا، معرفی ادبیات کلاسیک ایران مانند شاهنامه فردوسی، برگزاری نشست های نقد و بررسی فیلم های ایرانی و نیز برگزاری همایش بین المللی به مناسبت هزاره خیام در بهمن ماه ۱۳۹۸ از جمله اقدامات انجام شده توسط این مرکز در سال های اخیر است. این همایش بین المللی با همکاری دانشگاه های نبریخا و کمپلوتنسه و نیز موسسه کاسا آسیا در مادرید برگزار شد و خیام شناسانی از سراسر جهان در این برنامه شرکت کردند. این مرکز همچنین پروژه ترجمه رباعیات خیام به ۴۴ زبان گوناگون را به انجام رسانده و این کتاب نفیس در زیر چاپ است.

با در نظر داشت این امر که همچنان جای ارتباط نهادی و پایدار میان دانشگاهیان ایران و اسپانیا خالی مانده، دانشگاه علامه طباطبائی با بهره گیری از ظرفیت های مرکز مطالعات ایرانی خیام اقدام به دعوت از معاونین و مدیران بین المللی دانشگاه های ایران و اسپانیا برای شرکت در نشستی مشترک کرده است. این نشست مشترک که نخستین گردهمایی رسمی نمایندگان دانشگاه های ایران و اسپانیا به شمار می رود، در روز چهارشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ (سوم فوریه ۲۰۲۱) با حضور نمایندگان دانشگاه های تهران، علم و صنعت، الزهرا، بوعلی سینا، گیلان، یزد و نیز پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی و موسسه حکمت و فلسفه از سوی ایران و نمایندگان دانشگاه های آلیکانته، اتونوما مادرید، کمپلوتنسه، ییدا، نبریخا، سانتیگو دکمپوستلا و بنیاد سه فرهنگ مدیترانه ای و نیز موسسه کاسا آسیا برگزار می شود. سفرای ایران و اسپانیا و نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ایران و رییس دانشگاه علامه طباطبائی از جمله دیگر شرکت کنندگان در این برنامه هستند. هدف اصلی از این گردهمایی، فراهم آوردن زمینه گسترش گفت وگو و همکاری علمی میان دانشگاه ها و موسسات علمی از دو کشور است. امید آنکه این برنامه و تداوم همکاری های دانشگاهی به شکل دهی گفتمان نوینی در روابط ایران و اسپانیا یاری رسانده و دیپلماسی علمی، سرآغاز تازه ای برای همکاری های همه جانبه میان این دو ملت باشد.