سفر روحانی به ژاپن و چند برداشت

دیپلماسی ایرانی: بنگاه های خبری ژاپن از جمله خبرگزاری کیودو این گونه خبر را آغاز می کنند: قرار است رئیس جمهوری آقای دکتر روحانی به پیشنهاد ایران  از توکیو بازدید کند. ژاپنی ها که در این مورد غافلگیر شده بودند از آمریکا کسب اجازه می کنند که با موافقت آنها روبه رو می شود. 

این سفر در قالب سفرهای معمول برای توسعه روابط بین کشورها نمی گنجد. هیچ گونه از وجوه روابط سیاسی، اقتصادی و ... ایران و ژاپن سفر روسای دو کشور را توجیه نمی کند زیرا ژاپن نه از ایران نفت می خرد و نه قادر و یا علاقمند به دور زدن تحریم هاست و نه هیچ گاه در منازعه بین ایران و آمریکا بی طرف بوده است. لذا ابعاد ناشناخته و غیر دوجانبه آن بر سایر وجوه می چربد.

ژاپن با توجه به سفر آقای آبه در تاریخ 22خرداد 98 به ایران و انتقال پیامی از آقای ترامپ برای رهبری ایران خود را به عنوان تسهیل کننده دیپلماسی در محدوده تخاصمات بین ایران و آمریکا تعریف و جانمایی کرده است. سفر مزبور اگرچه ناموفق می نمود اما با آماده سازی قبلی اعزام مشاور نخست وزیر ژاپن به تهران و یا هماهنگی خود آقای آبه با نتانیاهو سفری واجد تعمق برای ادامه مسیر دیپلماسی به موازات اقدامات رئیس جمهوری فرانسه، آقای مکرون در رویارویی ایران و آمریکا محسوب می شود. 

چند تحلیل برای این سفر می توان بیان کرد: 
1-     اگر ژاپن خودش از رئیس جمهور دعوت می کرد این ایده قوت می گرفت که آمریکا طرح جدیدی برای مذاکره با ایران دارد. اما چون ایده توسط خود ایران پیگیری شده این گزینه منتفی است. 
2-    با توجه به تحولات درونی کشور در یکی دو ماه گذشته ممکن است رئیس جمهور بخواهد به دنیا اعلام کند اگر چه توطئه بزرگی بعد از اعلام افزایش قیمت بنزین در حال اجرا بود اما دولت با موفقیت از آن عبور کرده است و اکنون با اعتماد به نفس کامل می تواند به سیاست خارجی بپردازد. پذیرش  یک کشور "در کمپ غرب" از مقامات عالی به منزله این است که موضوعات حاشیه ای مثل حقوق بشر و غیره مانع جلو رفتن این تماس ها نیست. 
3-     نشریه رای الیوم خبر درج کرده که توافق شده ژاپن 19 ملیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران که در آن کشور است را آزاد کند. اگرچه این خبر از کانال های دیگری مسموع نشد اما بعید به نظر می رسد که ژاپن اقدامی برای رفع فشار از روی ایران بدون مجوز آمریکا انجام دهد. و آمریکا که توانسته تهران را به گوشه رینگ اقتصادی بکشاند بعید است که تصمیمی علیه سیاست خود اتخاذ کند. مگر اینکه ایران در پشت پرده تضمین بزرگی به آمریکا داده باشد که آن هم دور از انتظار است. 
4-    در ادامه  بحث فوق، بعد از اعمال دور جدید تحریم های آمریکا علیه ایران، ژاپن پذیرفته بود یک اعتبار خرید کالا برای ایران در نظر بگیرد که باز هم به دلیل مخالفت آمریکا مقدور نشد. ممکن است این گزینه به صورت دیگری مطرح شده باشد که البته دور از انتظار است.   
5-    ایران در تقابل خود با فشار حداکثری آمریکا احساس می کند که باید مذاکره را شروع کند. کاری که در نیویورک می توانست با هزینه و احتمالا معونه کمتری صورت گیرد. اما تحولات داخلی نشان داد که مسئولین به وقت بیشتری برای درک اوضاع احتیاج دارند. در صورت صحت این گزینه ابعاد و سرفصل های این مذاکره در یک چانه زنی اولیه به دست می آید که این بار آقای رئیس جمهور می خواهد در دست خودش و نه دست وزیر امور خارجه باشد.
دو احتمال وجود دارد:
    ایران پذیرفته است که در بیرون از برجام اما فقط در مورد مسائل اتمی مذاکره کند. این به مفهوم مذاکره برای برجام جدیدی با در نظر گرفتن ملاحظات ترامپ است. 
     در کنار مباحث اتمی ایران متقاعد شده است که در مورد مسائل منطقه و موشکی مذاکرات منطقه ای آغاز شود. این انعطاف در طرح "هرمز " ایران نهفته است و ژاپن می تواند آغاز خوبی برای این مذاکرات باشد. 

غیر از گزینه های فوق این سفر فقط تمدد اعصابی برای نهاد ریاست جمهوری است که چند روزی را با هزینه "معقول"خارج از ایران باشد.