دیپلماسی و سرمایه های انسانی رمز پیروزی ایران بر عربستان

دیپلماسی ایرانی: یکی از مباحث مهمی که در سال های اخیر نظر اندیشمندان و تحلیلگران سیاسی را به خود جلب کرده، موضوع  رقابت های منطقه ای ایران و عربستان است که با تحرکات اخیر ولی عهد عربستان به نقطه خطرناکی رسیده بود. در چند سال گذشته عربستان سعودی به رهبری ولیعهد جوان و جویای قدرت خود تلاش کرده بود در ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی به قدرت اول منطقه غرب آسیا تبدیل شود، از اصلاحات سیاسی و اعطای آزادی های اجتماعی به زنان گرفته تا ارائه «سند چشم انداز 2030» برای توسعه اقتصادی عربستان و نیز خریدهای کلان تسلیحاتی همه نشان از آن داشت که این کشور عربی تلاش می کند به زور تحقیر و باج دهی هم که شده روابط سیاسی اش با ایالات متحده و سایر کشورهای غربی را تقویت کند و به طور مشخص، یک جبهه غربی- عربی علیه ایران تشکیل دهد. 

این کشور همچنین نشست تجاری با عنوان «کنفرانس ابتکار عمل سرمایه گذاری آینده در عـربستان» که «داووس در صحرا» نیز نامیده شده است، را  در راستای سند «چشم انداز ۲۰۳۰» برای جذب سرمایـه گذاری خارجی و قطع وابستگی این کشور به درآمد حاصل از صدور نفت برنامه ریزی کرده که قرار بود هفته آینده در ریاض برگزار شود؛ برنامه‌هایی که در صورت اجرایی شدن و موفقیت می توانست تحولی بنیادین در این کشور عربی همسایه ایجاد کرده و آن را در رقابت های منطقه ای در وضعیت برتر قرار دهد. 

با این وجود، ریاکارانه و ظاهری بودن اصلاحات سیاسی ولیعهد جوان عربستان در کنار فقدان قدرت دیپلماسی و ابتکار عمل های سیاسی و استراتژیک و تکیه صرف بر رشوه دهی با دلارهای نفتی در عرصه بین المللی، بالاخره کار دست بن سلمان داد و بسیاری از رؤیاهای چند ساله وی را به باد داد. 

ولیعهد سعودی که زمانی کشورش به خاطر وجود حرمین شریفین از اعتبار و احترام بسیاری حداقل در جهان عرب و اسلام برخوردار بود، در سال ها و به ویژه ماه های اخیر به دلیل تن دادن به روابط تحقیر آمیز با آمریکا تحت فشار زیادی قرار گرفته بود، اما ظاهرا به جای اینکه از راه درست و اصولی وارد شده و به تحقیر ملتش خاتمه دهد، تصمیم گرفت صورت مسأله را پاک کرده و صدای منتقدان را در نطفه خفه کند، تصمیمی که شاید آینده سیاسی بن سلمان جوان در عربستان را به کلی نابود کند و روند تحولات منطقه را تغییر دهد. 

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا هر چند در ابتدای طرح پرونده «جمال خاشقجی»، روزنامه نگار منتقد سعودی تلاش کرد پاسخ رسانه ها را با همان رویکرد کاسبکارانه بدهد، اما زیر فشار افکار عمومی، سناتورهای عصبانی و روزنامه های مدعی تاب نیاورد و از «تنبیه شدید» عربستان سخن گفت، مشاور کاخ سفید نیز از قطع حمایت آمریکا از جنگ یمن (به سرکردگی عربستان سعودی) خبر داد و گفت؛ آمریکا نمی تواند متحدی داشته باشد که در کنسولگری خود منتقدانش را به قتل می رساند. 

از سوی دیگر فرانسه، انگلیس و آلمان هم خواهان توضیح دولت عربستان در خصوص پرونده جمال خاشقچی شده اند. مجموع این رویکردها هر چند ممکن است به دلیل نیازهای کشورهای غربی به نفت عربستان و خریدهای تسلیحاتی این کشور، به اقدامات عملی خاصی منجر نشود، اما از یکسو وجهه سیاسی عربستان و تلاش این کشور برای باز آفرینی و القای «رؤیای سعودی» در منطقه را نابود کرد و از سوی دیگر نقشه کشورهای غربی و به ویژه آمریکا برای پررنگ جلوه دادن اصلاحات سیاسی در عربستان و تبدیل و نمایش این کشور به عنوان الگویی برای سایر کشورهای غرب آسیا را نقش بر آب کرد. 

مردمان کشورهای عربی و اسلامی که قرار بود عربستانی توسعه یافته، مدرن و پیشرو در حقوق سیاسی، اجتماعی که مبادلات بین المللی گسترده و موفقی نیز دارد، را به عنوان مدینه فاضله و الگویی برای توسعه کشورهای خود بنگرند، حال پرده نمایش های ظاهری از جلوی چشمشان کنار رفته و با تصویر حقیقی این پادشاهی جاه طلب مواجه شده اند. 

بر این اساس به نظر می رسد افتضاح سیاسی کنسولگری عربستان در ترکیه نه تنها آرزوی پادشاهی بن سلمان را به رؤیایی دیریاب برای وی تبدیل کرد، بلکه در عرصه بین المللی و منطقه ای نیز تا حد زیادی وجهه و اعتبار این کشور را از بین برد؛ امری که به احتمال زیاد حمایتهای بین المللی از عربستان در سوریه و یمن را نیز کاهش خواهد داد. این در شرایطی است که در مقابل ایران در ماه های اخیر از حمایت های جامعه جهانی در موضوع برجام برخودار شده و حتی موفق شده است رای مثبت دیوان بین الملل دادگستری را نیز در محکومیت تحریم های ضد بشری آمریکا به دست آورد، موفقیت هایی که نه حاصل رشوه و خرج پترودلار برای گسترش پیوندهای بین المللی، بلکه نتیجه تلاش های دیپلماتیک و حقوقی سرمایه های انسانی این مرز و بوم برای اثبات حقانیت ایران بوده است.  

حال که عربستان در چاه ندانم کاری های ولیعهد جوان خویش افتاده و جام برتری رقابت های منطقه ای را با شکستی تلخ به ایران واگذار کرده، جا دارد دستگاه دیپلماسی ایران برای تثبیت این برتری تلاش های بیشتری انجام دهد و فعالانه درصدد طراحی یک الگوی نظم منطقه ای بومی با حضور همه کشورهای همسایه باشد.