پیمان ان پی تی در حال تضعیف

مایکل کریپون

دیپلماسی ایرانی: استدلال های خوش بینانِه و بدبینانه در مورد گسترش سلاح های هسته ای برای دهه ها مورد توجه بوده است. خوش بین ها معتقدند که بمب هسته ای فقط در جنگ مورد استفاده قرار نمی گیرد و علاوه بر آن داشتن بمب هسته ای احتمال جنگ را کاهش می دهد.

بدبینان بر این باورند که اگر از جنگ هسته ای دور بوده ایم خوش شانس بوده ایم؛ اما این خوش شانسی به پایان می رسد. شاید با یک دستور و شاید با یک اتفاق. اگرچه تاکنون جنگ بین دولت های هسته ای اتفاق نیفتاده اما جنگ های غیرمتعارف زیر سایه بمب هسته ای گسترش یافته است.

هرچند در این استدلال ها پایان همکاری های دوجانبه آمریکا در دیپلماسی منع گسترش سلاح های هسته ای و نظامی شدن استراتژی های جمهوری خواهان آمریکا (شامل تحریم، تهدید نظامی و حمله ی نظامی) در منع گسترش سلاح های هسته ای  پیش بینی نشده بود. درحالی که منع گسترش سلاح های هسته ای یک هدف مشترک برای جمهوری خواهان و دموکرات ها باقی مانده است، شکاف های عمیق برای دستیابی به اهداف در میان آنها وجود دارد.

شکاف های داخلی آمریکا چیز جدیدی نیست و به زمانی برمی گردد که پیمان منع جامع تسلیحات در سال 1999 توسط جمهوری خواهان سنا رد شد؛ اما این اختلافات در موردتوافق هسته ای ایران بسیار آشکار است. حامیان توافق از اینکه دولت اوباما توانست به آن دست یابد شگفت زده شدند و اما مخالفان نگران شدند که این توافق موفق نخواهد بود. جنگ پیشگیرانه دولت بوش در مورد برنامه اتمی احتمالی صدام حسین، نشانه ای از پذیرش رویکرد نظامی حزب جمهوری خواه در گسترش سلاح های هسته ای بود؛ اما اوباما در مورد برنامه اتمی ایران دیپلماسی را در پیش گرفت. با این حال ترامپ قصد نابودی آن را دارد.

عدم اطمینان در مورد آینده گسترش سلاح های هسته ای در حال حاضر به ایران و کره شمالی بستگی دارد. در دهه 1990 کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین از آرزوی خود برای هسته ای شدن کشورشان دست کشیدند و کشورهایی مانند آفریقای جنوبی که دارای سلاح هسته ای بودند به صورت داوطلبانه از آن دست برداشتند. عوامل مختلفی در پشت این دستاوردهای فوق العاده وجود داشت. همه ی این ها به تاکتیک های نظامی و یا زور محقق نشد بلکه دیپلماسی غیرنظامی در آن اهمیت اساسی داشت.

این دستاوردهای دیپلماتیک با مذاکرات آمریکا و روسیه برای کاهش نیروهای نظامی خود همزمان بود. تمدید نامحدود معاهده "ان پی تی" در سال 1995 بازتاب همین دستاوردهای چندگانه بود. اما با رد پیمان منع آزمایش هسته ای توسط سناتورها و بعدا تصمیم دولت جورج بوش به خروج از پیمان ضدموشکی بالستیک و فرستادن نیروهای ناتو به مرزهای روسیه و پاسخ کرملین به این واکنش ها وضعیت را تغییر داد. معاهده ی ان پی تی نیز از این تغییرات تاثیر می پذیرد زیرا سرنوشت" ان پی تی" به روابط مسکو-واشنگتن وابسته است.

اگر مذاکرات دولت ترامپ با ایران و کره شمالی پایان بدی داشته باشد، آنها می توانند به سمت گسترش تسلیحات پیش روند. اگر ترامپ از محدودیت های قابل تائید که بر فعالیت های هسته ای ایران اعمال شده است کنار بکشد، همه چیز بستگی به واکنش رهبران ایران دارد.

اگر ترامپ از توافق هسته ای خارج شود، تهران می تواند رابطه بین واشنگتن و شرکای مذاکره کننده را بدون اینکه برنامه هسته ای عربستان تشدید شود، بر هم بزند. علاوه بر آن، دولت ترامپ می تواند به این تصمیم تهران که برای جلوگیری از تهدیدات واشنگتن به یک بازدارنده هسته ای نیاز دارد را تسهیل و تسریع کند.

تأثیرات منفی نابودی توافق هسته ای ایران با چشم انداز مذاکرات برنامه هسته ای کره شمالی به طور گسترده ای مورد توجه بوده است. این چشم انداز بسیار تیره و تاریک است. خلع سلاح هسته ای کره ی شمالی بسیار دور به نظر می رسد. با این حال اگر دولت ترامپ به نتایج کمتر از حد انتظار بسنده کند امکان محدود کردن برنامه هسته ای پیونگ یانگ وجود دارد.

اگر  مذاکرات با کره پایان بدی داشته باشد - یا شروع نشود –بزرگ ترین سؤال برای سیاست های منع گسترش سلاح اتمی آمریکا و " ان پی تی" این خواهد بود که آیا دولت ترامپ برخورد پیشگیرانه ی در برابر کره ی شمالی اتخاذ می کند- تصمیمی که ممکن است منجر به جنگ دیگری در شبه جزیره ی کره شود.

قبلاً پیش بینی می شد که رفتارهای گردانندگان داخلی باعث گسترش سلاح های هسته ای می شود اما این پیش بینی ها تغییر کرده است. اگرچه تحولات منطقه ای و رفتارهای رهبری هنوز در مورد نتایج گسترش تسلیحات بسیار مهم هستند، اما رفتار واشنگتن به یک عامل مهم تر تبدیل شده است؛ و هنگامی که دیپلماسی به نفع استراتژی های کنار زده می شود، سلاح اتمی هم می تواند متوقف شود و هم می تواند گسترش یابد.

رویکرد ایالات متحده نسبت به گسترش سلاح های اتمی، وخامت شدید روابط ایالات متحده و روسیه و بن بست مذاکرات چندجانبه، دارای پیامدهای منفی است. شکاف بین کشورهای دارای بمب هسته ای و کشورهایی که خواهان توقف و ممنوعیت آن هستند رو به افزایش است. هر چه این شکاف بیشتر شود، پیمان ام پی تی ضعیف تر می شود.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: چهارشنبه 15 فروردین 1397 / انتشار مجدد: سه شنبه 28 فروردین 1397