اظهارات ضدایرانی ترکیه و عربستان به سود ایران تمام می‌شود

دیپلماسی ایرانی-کورش چهاردوری: سفر بنیامین نتانیاهو به ایالات متحده امریکا و حمایت تمام قد دونالد ترامپ از اسرائیل و همچنین، سخنان نتانیاهو درباره تشکیل اتحادی چند جانبه علیه ایران و در عین حال اظهارات اخیر مقامات ترکیه و عربستانی هم راستا با منافع اسرائیل علیه ایران، موضوع گفتگوی «دیپلماسی ایرانی» با محمدعلی مهتدی، کارشناس مسائل خاورمیانه است. 

*در اولین سفری که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، بعد از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ به ایالات متحده داشت، رئیس جمهور جدید امریکا اعلام کرد که گرچه تا پیش از این دیدار، گمان می کرده که راهکار دو دولتی، بهترین روش برای حل مشکلات میان اسرائیل و فلسطین است اما حالا معتقد است که هر روشی که اسرائیلی ها و فلسطینی ها بپسندند، مورد تایید اوست. بسیاری از ناظران، این سخنان آقای ترامپ را به معنای خروج راهکار دو کشوری، از دستورکار دولت امریکا برای حل بحران اسرائیل و فلسطین قلمداد کرده اند. شما این سخنان را چگونه ارزیابی می کنید؟

معتقدم که آقای ترامپ، جزئیات مسائل خاورمیانه، به خصوص مساله فلسطین را نمی داند. اگر هم که گروه مشاوران او، مسائل را می دانند، به آقای ترامپ خط می دهند. به نظر می رسد که ترامپ متوجه نیست که این سخنی که بر زبان آورده، چه معنایی می دهد. ایشان یک تاجر است و همه عمر، در مسائل اقتصادی و تجاری بوده و جزئیات پیچیده ی مسائل خاورمیانه را نمی داند. پیش از دولت ترامپ، در همه دولت ها، چه دولت اوباما و چه پیش از آن، از زمان آقای بیل کلینتون، طرح امریکا این بوده است که دو کشور اسرائیلی و فلسطینی تشکیل شود. حتی آقای بیل کلینتون، در این مورد، طرح بسیار مفصلی به اسرائیل و کشورهای عربی ارائه داده و روی اجرای آن، به شدت پافشاری می کرد. ظاهرا همین پافشاری باعث شد که رسوایی خانم لوینسکی را برای آقای کلینتون پیش بیاورند. اگر طرح دو کشوری از دستور کار دولت جدید امریکا خارج شود، به این معنا خواهد بود که اسرائیل تمام سرزمین فلسطین را اشغال می کند و کشوری برای فلسطینی ها وجود نخواهد داشت. این یعنی، یک کشور تماما یهودی و نتانیاهو قصد دارد تا به تدریج، کرانه باختری را هم به خاک فلسطین اشغالی الحاق کند. به این ترتیب، تنها نوار غزه برای فلسطینی ها باقی خواهد ماند. بنابراین، سخنان آقای ترامپ به این معنا است که امریکا از این پس، طرح دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل را دنبال نخواهد کرد و دست آقای نتانیاهو باز خواهد بود تا به هر اقدام جدیدی علیه فلسطینی ها دست بزند. البته وقتی عوارض این سخن آشکار شود، این احتمال وجود دارد که آقای ترامپ از موضع خود بازگردد. این که به طور کلی، ترامپ روی کشوری برای فلسطینی ها خط بطلان بکشد و چنین حقی را برای آن ها قائل نشود، عوارض بسیار گسترده ای در منطقه و در اراضی اشغالی خواهد داشت و به احتمال قوی، آقای ترامپ وادار خواهد شد که حرف خود را پس بگیرد.

از قضا، نتانیاهو در سفر به امریکا، از ترامپ خواسته بود تا تسلط اسرائیل بر بلندی های جولان را هم به رسمیت بشناسد. فکر می کنید که در نهایت دولت ترامپ دست به چنین اقدامی بزند؟

با توجه به عدم درک صحیح ترامپ از مسائل منطقه بعید نیست که او چنین موضوعی را بپذیرد. البته در صورتی که ترامپ این موضوع را تایید کند، کاملا مغایر با قوانین بین المللی است. کما این که حرف ترامپ درباره انتقال سفارت امریکا از تل آویو به قدس هم مخالف قوانین بین المللی است. چرا که شهر قدس، کرانه باختری و بلندی های جولان مناطق اشغال شده است که در جنگ 1967 توسط اسرائیل اشغال شده اند و قوانین مربوط به مناطق اشغالی طبق کنوانسیون های ژنو بر این اراضی حاکم است. با توجه به این که بلندی های جولان اراضی اشغالی است، اگر ترامپ به عنوان رئیس جمهور بزرگ ترین کشور جهان، چنین سخنی بگوید کاملا خارج از قوانین بین المللی صحبت کرده و بدین معناست که باقی کشورها هم می توانند قوانین بین المللی را زیر پا بگذارند و این مطلب تحول بسیار مهمی خواهد بود. حتی در مورد انتقال پایتخت اسرائیل از تل آویو به قدس هم به نظر می رسد که مشاوران ترامپ به او گوشزد کرده اند که شهر قدس، شهری اشغالی است و در قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت سازمان ملل متحد این اراضی به عنوان اراضی اشغالی ذکر شده و رئیس جمهور امریکا نمی تواند قانون را زیرپا بگذارد و بخواهد که قدس پایتخت اسرائیل باشد. چنین اقدامی عملا به معنای پذیرفتن قانون زور است و نه قانون بین المللی. باید اشاره کرد که کنست اسرائیل در سال های گذشته قانونی را به تصویب رسانده که بر اساس آن اراضی اشغالی جولان به خاک فلسطین اشغالی ملحق شود. اما این سخنی است که در داخل اسرائیل گفته شده و قوانین بین المللی چنین اقدامی را نخواهد پذیرفت. به نظر می رسد که با این موضع گیری های آقای ترامپ ما به سمت نوعی هرج و مرج بین المللی و زیر پا گذاشتن قوانین بین المللی پیش خواهیم رفت که این موضوع برای روابط بین الملل و جهان بسیار خطرناک است.

چند روز پیش کنفرانس امنیتی مونیخ برگزار شد که در این کنفرانس، شاهد آن بودیم که نمایندگان اسرائیل، عربستان و ترکیه طرح مشترکی را برای تحت فشار قرار دادن ایران در دستور کار دادند و سخنان تندی هم علیه ایران ایراد کردند. البته نتانیاهو پیش تر اعلام کرده بود که در حال تدارک اتحادی میان کشورهای سنی و برخی کشورهای منطقه علیه ایران است. این اتحاد تا چه اندازه می تواند ایران را در معادلات منطقه ای تحت فشار قرار دهد و اساسا تا چه اندازه این اتحاد را جدی می دانید؟

در حال حاضر این اتحاد عملا وجود دارد و اسرائیل، ترکیه، عربستان و امریکا با یکدیگر همکاری هایی علیه محور مقاومت که پرچم آن را جمهوری اسلامی ایران بر دوش دارد، انجام می دهند. اما به زبان آوردن این مسئله، به خصوص سخنی که نتانیاهو بیان کرده، یعنی اتحاد میان اسرائیل و کشورهای سنی مذهب بازتاب گسترده ای در رسانه های عربی و اسلامی داشته است. به این ترتیب که جهان تسنن و ملت های مسلمان سنی مذهب این موضوع را نخواهند پذیرفت که رژیم های آنها با اسرائیل علیه محور مقاومت هم پیمان شوند. آن هم مقاومتی که برای آزادی فلسطین و مسجد الاقصی مبارزه می کند. سخنان و موضع گیری هایی که از سوی عربستان و به خصوص عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان و از سوی اسرائیل و ترکیه صورت گرفت، عملا به سود محور مقاومت است. به این دلیل که ملت های مسلمان متوجه خواهند شد که چه توطئه هایی در منطقه صورت می گیرد. به طور حتم، جهان تسنن نیز چنین موضوعی را نخواهند پذیرفت و موجب خواهد شد که از نظر مردمی و افکار عمومی این کشورها منزوی شوند.

آقای ظریف در کنفرانس مونیخ پیشنهاد تشکیل «مجمع گفت وگوهای منطقه ای» را مطرح کردند تا کشورهای منطقه غرب آسیا، با حضور در این مجمع، مشکلات منطقه را با همکاری یکدیگر حل و فصل کنند. فکر می کنید که این پیشنهاد تا چه اندازه مورد استقبال کشورهای منطقه قرار بگیرد و امکان اجرایی شدن داشته باشد؟

این پیشنهاد بسیار اصولی و منطقی است اما من تصور نمی کنم که مورد استقبال کشورهایی قرار گیرد که سال هاست علیه محور مقاومت و به سود امنیت اسرائیل فعالیت می کنند. تصور این که کشورهایی مثل عربستان، قطر، ترکیه، اردن و مصر این پیشنهاد را بپذیرند، بسیار بعید است اما نفس این پیشنهاد تاثیر مثبتی بر محافل بین المللی و افکار عمومی منطقه بر جای خواهد گذاشت و نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران خواهان حل مشکلات و بحران ها از طریق مذاکره است. در حالی که دیگران از طریق گسترش تروریسم تکفیری می خواهند به محور مقاومت در برابر اسرائیل ضربه بزنند. به همین دلایل تصور نمی کنم که این پیشنهاد امکان اجرایی شدن داشته باشد. البته برخی از کشورهای منطقه با چنین پیشنهادی موافقند. همچون سوریه، عراق، لبنان، الجزایر، عمان و حتی کویت. اما کشورهایی که در توطئه علیه آرمان فلسطین و همکاری با اسرائیل بسیار پیش رفته اند، به طور حتم زیر بار تشکیل چنین مجمع منطقه ای برای حل مشکلات از طریق مذاکره نخواهند رفت.   

انتشار اولیه: چهارشنبه 4 اسفند 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 9 اسفند 1395