زمان اخراج ترکیه از ناتو فرا رسیده است؟

اقدام ترکیه به سرنگونی یک فروند هواپیمای «سوخو 24» روسی، بحرانی را در روابط مسکو و آنکارا به وجود آورده که با گذشت نزدیک به دو هفته، نه تنها فروکش نکرده، بلکه تشدید نیز شده است. در این میان، یک پایگاه تحلیلی آمریکایی به بررسی این موضوع پرداخته که اقدام نسنجیده ترکیه، چه هزینه هایی برای متحدانش دارد و ناتو باید چه کاری در قبال آن انجام دهد؟

به گزارش «تابناک»، پایگاه اینترنتی نشریه «نشنال اینترست» در مطلبی با پرداختن به موضوع سرنگونی هواپیمای جنگنده روسیه توسط ترکیه می نویسد، اقدام نسنجیده ترکیه در سرنگون کردن یک فروند جنگنده روسی ـ که گفته می شود فقط 17 ثانیه حریم هوایی این کشور را نقض کرده بود ـ اتفاقی است که باید زنگ هشدار را در کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به صدا درآورد.

تحلیلگر نشنال اینترست اشاره می کند، ترکیه در حالی جنگنده مذکور را سرنگون کرده که خود مکرراً اقداماتی مشابه را در زمینه نقض حریم هوایی دیگر کشورها انجام می دهد؛ به عنوان مثال، جنگنده های ترکیه تاکنون صدها بار حریم هوایی یونان را نقض کرده اند، به گونه ای که مقامات یونانی گفته اند، این کشور باید بخش عمده ای از بودجه دفاعی خود را صرف رهگیری هواپیماهای ترکیه کند. با وجود این، آتن هیچ گاه این ماجرا را تلافی نکرده و به اسکورت هواپیماهای ترکیه تا خارج از مرزهای خود اکتفا کرده است.

به طور کلی، روند اخیر در روابط روسیه و ترکیه ـ که به تقابل دو کشور انجامیده ـ روندی نگران کننده است. هرچند جای خوشبختی است که تاکنون مسکو اقدامی فراتر از تحریم های اقتصادی را در واکنش به واقعه اخیر انجام نداده، در عین حال، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، تصریح کرده که تکرار چنین اقداماتی می تواند پیامدهای جدی تری برای ترکیه داشته باشد.

در این میان، نکته مهم آنجاست که بر اساس بند پنجم منشور ناتو، اعضای این سازمان متعهد هستند تا به هر حمله علیه یکی از اعضا، واکنش یکپارچه نشان دهند. به این ترتیب، پیش بینی اینکه در صورت وقوع دوباره چنین اتفاقی در عمل چه خواهد شد و چه پیامدهایی به بار خواهد آمد، دشوار است.

نشنال اینترست در ادامه، ترکیه را یک عضو غیرمسئول در چارچوب ناتو دانسته و اشاره می کند، این کشور، هیچ یک از استانداردها و معیارهای سازمان مذکور را رعایت نمی کند. همان گونه که فرید زکریا، تحلیلگر و روزنامه نگار آمریکایی اشاره می کند، ترکیه در حقیقت یک دموکراسی غیرلیبرال است که مخالفان دولت در آن حاشیه امنیت واقعی ندارند و فرایند سیاسی آن در حمایت از دولت حاکم رقم می خورد. اعمال سرکوب و فشار بر منتقدین و روزنامه نگاران، به رویه ای ثابت در ترکیه تبدیل شده است.

هرچند پیش از این، اقدامات روسیه در گرجستان و اوکراین نیز با واکنش منفی غرب روبرو شده، باید توجه داشت که ترکیه نیز مدت ها پیش، رویکردی تهاجمی در قبال کشور همسایه خود، یعنی قبرس در پیش گرفت و در سال 1974، ترکیه ضمن حمله به قبرس و اشغال بیش از یک سوم خاک این کشور، ساکنان یونانی این مناطق را اخراج کرد. به این ترتیب، جای تعجب دارد که ناتو اقدامات روسیه را محکوم کرده اما در مقابل اقدامات مشابه یکی از اعضای خود، سکوت می کند.

افزون بر این، رویکرد دوگانه و ابهام آمیز ترکیه در قبال گروه تروریستی داعش نیز موضوعی است که می تواند به چالشی برای ناتو تبدیل شود. ترکیه، در کنار عربستان سعودی و قطر، یکی از حامیان اصلی گروه هایی است که اعضای آن ها اکنون به داعش پیوسته اند و بخش مهمی از تسلیحات داعش نیز حاصل حمایت های مالی این سه کشور است.

از سوی دیگر، حتی زمانی که ماهیت جنایتکارانه و تروریستی داعش مشخص شد نیز ترکیه جدیت لازم را در مبارزه با این گروه از خود نشان نداد و به جای تمرکز بر مبارزه با این گروه، بر مقابله با نیروهای کرد در سوریه و عراق متمرکز شده است. ناگوارتر از همه اینکه ترکیه اجازه انتقال نفت داعش را از شمال سوریه به بازارهای جهانی می دهد که همین امر، منبع درآمدی قابل توجه برای تروریست ها فراهم آورده است.

در این میان، مسکو تأکید دارد، یکی از دلایل سرنگونی جنگنده «سوخو 24» توسط ترکیه، این است که عملیات نظامی روسیه در سوریه، سبب مختل شدن جریات انتقال نفت داعش به ترکیه بوده است. حقیقت اینکه شواهدی درباره دست داشتن پسر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در قاچاق نفت از سوریه وجود دارد.

به این ترتیب، حمایت ناتو از یک عضو غیرمسئول خود ـ که ممکن است با اقداماتش، دیگر اعضا را نیز دچار دردسرهای بزرگ کند ـ نگران کننده است؛ اما بدتر آن است که اثبات شود یکی از کشورهای عضو این سازمان، در عمل به گروهی کمک کرده که دیگر اعضا آن را دشمن دانسته و درصدد نابودی آن هستند. بنابراین، به نظر می رسد زمان آن فرا رسیده که اعضای ناتو به بررسی دقیق اقدامات ترکیه پرداخته و حتی اخراج این کشور از ناتو را بررسی و ارزیابی کند.