خرازی: حل مناقشات با ایران، آرزوی آمریکایی‌هاست

مذاکرات هسته ای با 5+1 به حساس ترین روزهای خود رسیده است. کمتر از 30 روز دیگر مهلت تمدید شده توافق ژنو پایان می یابد. حالا سیدصادق خرازی سفیر اسبق ایران در فرانسه و مشاور دیپلماسی دولت خاتمی، در تهران نظاره گر اتفاقات است. او البته در مقام یک کارشناس، دیدگاه های خود را به تیم مذاکره کننده هسته ای ارائه می کند و از  مشاوره دریغ نمی ورزد.

او اکنون چند سایت تخصصی فرهنگی و دیپلماتیک راه اندازی کرده است و البته در کنار فعالیت های دیپلماتیک در امور فرهنگی نیز دستی بر آتش دارد از جمله عضویت در هیات امنا نهادهایی چون سازمان میراث فرهنگی، انجمن مفاخر علمی-فرهنگی، بنیاد ایران شناسی، دانشگاه مدیریت استراتژیک، شهر کتاب، خانه کتاب، کتابخانه ملی، کتابخانه و موزه ملی ملک (متعلق به آستان قدس)،  عضو انجمن ایکوم ایران و موسسه فرهنگی هرمس.

این دیپلمات کارکشته همچنین از کارشناسان  نسخ خطی و تاریخی و از قرآن پژوهان فعال است که به آثار قدما علاقه وافری دارد. خرازی یکی از مجموعه های ارزشمند قرآن کریم را گردآوری کرده است. نمایندگی ایران در سازمان ملل، سفارت ایران در پاریس، معاونت وزارت امور خارجه و نماینده ویژه رئیس جمهوری در برگزاری اجلاس سران هم از  تجربیات دیپلماتیک اوست. خرازی در گفت وگو با «خبرگزاری آنا» از مبارز با داعش آغاز کرد و به مذاکرات هسته ای رسید. او همچنین در این گفت وگو از انتقادها علیه دستگاه دیپلماسی گله کرد. در ادامه گفت وگوی خبرگزاری آنا با صادق خرازی را می خوانید:

این روزها  بسیاری از کشورها با اقدامات و جنایات داعش درگیر شده اند و قصد مبارزه با آنها را دارند؛ این گروه تروریستی چه تهدیدها و منافعی در عرصه سیاست خارجی برای ایران دارد؟

داعش یک پدیده اجتماعی- سیاسی به صورت متعارف نیست.داعش پدیده ایی ساخته شده برای دسترسی به اهداف و جاه طلبی های چند کشور است.پدیده ساخته شده ای است که نیاز به یک آسیب شناسی جدی دارد. در ابتدا باید ببنیم بنیاد داعش با چه انگیزه ای، چه هدفی و چه ایدئولوژی شکل گرفته و چگونه توانسته است تبدیل به تهدیدی برای اکثر کشورهای اسلامی شود. از پیدایش تا عملکرد امروز این گروه، همه چیز آشکار است؛ جنایاتشان، ایدئولوژی آنها، منطق عملکردشان همه وهمه نشان می دهد که به دنبال چه اهدافی بوده اند و برای ایفای نقش خطرناکی که به آنها سپرده شده است.

اشتباه نوری مالکی درباره  ارتش عراق

خوشبختانه ایران به دلیل ثبات و امنیتی که دارد از اقدامات این گروه تروریستی تاکنون در امان بوده است. بر اساس آنچه  آمار و اطلاعات روایت می کند، داعش یک پدیده بعثی، عربی و ایدئولوژیک سیاسی ساخته و پرداخته شده است نه دینی. شعارهای خطرناکی می دهند که جنایات خشونتبارشان را توجیه کنند. اما نکته ای که نباید از آن غافل شد این است که پشت گروه داعش چه جریان هایی نقش داشته و دارند. در راه رسیدن به اهداف از طریق روش های خشونت طلبانه داعش، چه کشوری و چه قدرتی توانسته است بیشترین بهره برداری را بکند و چگونه این گروه توانسته است تقریبا بسیاری از گروه های افراطی مانند جبهه النصره، القاعده، طالبان و بسیاری از نهضت های رادیکال دنیای اسلام را زمین گیر کند.

حزب بعث بعد از سقوط بغداد موقعیت سختی پیدا کرد. آنها برای احیای موقعیت خویش، هدف خود را با دو نگاه عربیسم- بعثیسم پیوند دادند. فرماندهی عزت ابراهیم توانست با چنین خاستگاه و شعاری برخی از نیروهای بعثی را با نیروهای تکفیری پیوند دهد. زنگ خطر زمانی به صدا درآمد که نوری مالکی بیش از شصت هزار فرمانده بعثی را به ارتش عراق بازگرداند. در نتیجه عزت ابراهیم توانست آنها را در درون ارتش عراق گرد خود جمع کند. من پیش تر در یادداشتی، قبل از اینکه داعش نفوذ خود را گسترش دهد؛ نوشته بودم که پدیده داعش از حزب بعث عزت ابراهیم و جریان سلفی رادیکال شکل گرفته و توانسته است تبدیل به جریانی شود تا همه تندروها را به دنبال خود بکشد.

آیا داعش پدیده ای هدایت شده است؟

داعش پدیده ای است با نگاهی ایدئولوژیک و مرکب از عربی، سلفی، ناسیونالیسم بعثی با ابزارهایی فوق العاده خطرناک که می خواهد تفکر خودش را با احساسات عمومی پیوند بزند. همه عملیات های داعش هدفمند بوده تا جایی که توانسته اند کارهایی را به صورت پارتیزانی انجام دهند و لایه های مختلفی از فرماندهی القاعده هم به آنها پیوسته اند. به رغم آنکه در شام سرکوب شدند، حالا در عراق به صورت قدرتمند مشغول به فعالیت اند. 

داعش به دنبال مبارزه با صهیونیست ها نیست

به نظر بعضی متفکرین و محققین، این گروه با جریانی خارج از دنیای اسلام همکاری دارد و بیشترین نگاه ها هم به سمت صهیونیست هاست. سران این گروه رسما اعلام کرده اند که آزادی قدس و مبارزه با اسرائیل در اولویت ما نیست اما در کنار این موضع گیری ها، صحبت های جهادی هم می کنند. داعشی ها از جهاد به عنوان وسیله بهره می گیرند نه اینکه جهاد در عمق باور و اعتقاد آنها باشد. جنایاتی که داعشی ها انجام می دهند تا کنون در هیچ از یک از گروه های افراطی و رادیکال اسلامی سابقه نداشته است.

قبل از افزایش قدرت این گروه تروریستی، آنها آگاهانه در اردن و و سوریه توسط بندربن سلطان سازماندهی شدند و با اخذ امکانات بازی داده شدند و حالا اشتعال آتش اقدامات آنها دامن خودشان را هم گرفته است. برخی از مناطق اردن در اختیار این گروه است. عربستان مدام تهدید می شود و زمانی که آنها در قلب سوریه نتوانستند کاری کنند با تغییر تاکتیک به سوی کوبانی حرکت و آنجا را هدف قرار دادند.

اکنون در عراق نیز درگیر هستند و آمریکایی ها هم قصد مبارزه با داعش با روش تشکیل ائتلاف و استفاده از جنگنده های نظامی را دارند. آمریکایی ها هر از چند گاهی علیه مواضع داعش حملات هوایی انجام می دهند و اما متوجه نیستند که مبارزه با تروریسم با حمله هوایی امکان پذیر نخواهد بود. چگونه می توان با گروه های پارتیزانی، جنگ کلاسیک هوایی کرد. اکنون اوضاع منطقه بسیار پیچیده و خطرناک شده است و برداشت من این است که بحران داعش گسترش خواهد یافت.

ایدئولوژی خطرناک ترکیه در منطقه

ترکیه که عضو ائتلاف مبارزه با داعش است، هرگونه اقدام نظامی علیه داعش را منوط به سرنگونی بشار اسد کرده است. از دیگر سو بشار اسد مورد حمایت ایران است. این موضوع چه تاثیری در روابط ایران با کشورهای همسایه می گذارد؟

اختلاف بنیادینی بر سر سوریه میان ایران با ترکیه و قطر و عربستان وجود دارد. متاسفانه عربستان و قطر به طور رسمی از داعش حمایت می کنند و ترکیه با نگاهی متفاوتی وارد این داستان شده است ولی همگی رفتاری کاملا متضاد و غیرمتعارف دارند. 

ترکیه به دنبال بازگشت به دوران عثمانی است و قصد به هم ریختن منطقه را دارد. برای ترکیه مهم نیست دولت عربستان سقوط کند. سرنوشت سایر کشورها نیز برای ترکیه اهمیتی ندارد. دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه در سیاست خارجی ایدئولوژی فوق العاده خطرناک، خشن و افراطی را در پیش گرفته اند.

شما اگر نیم نگاهی به تحولات منطقه و موضع گیری های ترکیه داشته باشید، متوجه این مساله می شوید. اخوان المسلیمن در مصر شکست خورد اکنون دفتر این گروه در ترکیه تاسیس شده است و اقدامات آنها در این کشور سازماندهی می شود. در عین حال ترک ها برای سقوط بشار اسد دست به هر اقدامی زده اند. در لیبی اشتباه استراتژیک مرتکب شدند. در یمن هم همین طور.

رفتار ترک ها  برای ما عجیب بود

رفتار ترک ها در حمایت از داعش، رفتاری غیرقابل پیش بینی بود. برای ما بسیار عجیب بود که ترکیه ای که گرایش هیا اخوانی داشت از داعش و اقدامات جنایت کارانه اش حمایت می کند. این کشور می تواند تهدیدی برای امنیت خاورمیانه باشد. آنها برای اینکه در مقابل عربستان و داعش، در مدار و محور دیگری کار کنند، فضای دیگری را دنبال کردند و در مبارزه با تروریسم دوگانه برخورد کردند. به همین علت می بینیم که از داعش و ایدئولوژی اش در سوریه حمایت می کنند اما در عراق با این ایدئولوژی قصد مبارزه دارند. با این رویکرد نمی شود با تروریسم برخورد کرد. تروریسم، تروریسم است و این گروه ها دسته بندی خوب و بد ندارند.

آیا نادیده گرفتن تحولات کوبانی توسط ترک ها نیز در راستای بازگشت به عصر عثمانی تعریف می شود؟

کوبانی تنها یک شهر است. اردوغان به دنبال این است که به وسیله اقدامات داعش در کوبانی هرچه سریع تر شرایط سقوط دولت بشار اسد را فراهم کند. بهترین راه برای تحت فشار گذاشتن دولت مرکزی سوریه همین راه است. کوبانی در شمال سوریه است و موقعیت استراتژیکی دارد و هم مرز با ترکیه است. تصرف کوبانی توسط تروریست ها برابر است با تصرف یک هفتم خاک سوریه.

مدتی است که موضوع مبارزه با داعش با پرونده هسته ای ایران پیوند زده می شود، موضوعی که بیشتر از همه از سوی آمریکایی ها در مذاکرات هسته ای مطرح شده است. ارزیابی شما در این ارتباط چیست؟

ما مبارزه آمریکایی ها با داعش را جدی نمی گیریم. آنها به دنبال این بودند که در مقابله با داعش، از ایران به عنوان پیاده نظام خود استفاده کنند. این مسئله با مخالفت ایران روبه روشد. یعنی ایران با راه و روش آمریکایی ها مخالف است زیرا مبارزه با تروریسم روش خاص خودش را دارد. البته ما در برخورد با این پیشنهاد از تجربه های قبلی هم استفاده کردیم. ایران تجربه تلخی در همکاری با آمریکایی ها در افغانستان و عراق دارد.

اکنون تنها موضوعی که میان ایران و آمریکا مورد مذاکره و گفت وگو است، موضوع پرونده هسته ای است و تا زمانی که بحث هسته ای در مذاکره با آمریکایی ها راستی آزمایی نشود، هیچ همکاری در هیچ زمینه ای با آمریکایی ها انجام نمی شود.

امیدواریم آمریکایی ها عاقلانه رفتار کنند

این راستی آزمایی چگونه انجام می شود؟

این بحثی مفصل است. آمریکایی ها باید زیاده خواهی در مذاکرات هسته ای را کنار بگذارند و موقعیت ایران را درک کنند. در لغو تحریم ها ی دوجانبه، چندجانبه و بین المللی اقداماتی را در دستور کار قرار دهند. همچنین علیه ایرانیان فضا سازی نکنند. امیدواریم آمریکایی ها رفتار معقولانه ای در چارچوب روابط بین الملل از خودشان نشان دهند. اگر در این چارچوب آنها یک گام مثبت بردارند ما نیز اقدامی متقابل انجام می دهیم اما اگر اقدامی خارج از این چارچوب انجام شود طبیعی است که ما نیز بر مواضع خودمان پافشاری بیشتری می کنیم.

پس آمریکا یی ها همچنان قابل اعتماد نیستند و نباید از آنها انتظار حسن نیت در مذاکرات داشت؟

حسن نیت داشتن در مذاکرات با خوشبینی از انجام گفت وگو ها بسیار تفاوت دارد. من نشنیده و نخوانده ام که یکی از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای گفته باشد که ما به نتیجه مذاکرات خوشبین هستیم. من چند سال تجربه مذاکره با آمریکایی ها را دارم و از آن زمان تا به حال کسی نگفته است که به رفتار و نیت آمریکایی ها خوشبین است. اگر آنها می خواهند حسن نیت خود را نشان دهند، این راهش نیست. آنها به خوبی می دانند که تیم مذاکره کننده هسته ای بر سر حقوق ملت ایران مذاکره نخواهد کرد و اگر آمریکایی ها علاقه ای به حقوق ما نداشته باشند ما نیز راه خود را ادامه خواهیم داد.

رهبری بر مذاکرات هسته ای اشراف کامل دارند

اکنون عده ای در ایران تحت قالب «دلواپسان» انتقادهایی را به توافق ژنو بیان می کنند و اکنون که به پایان موعد تمدید توافق هسته ای نزدیک شده ایم، فاز تخریب ها علیه مذاکرات و تیم مذاکره کننده هسته ای شدت یافته است. چرا  یک گروه به این میزان از توافق هسته ای انتقاد دارد؟

بیشترین انتقاد به زمانی بازمی گردد که آقایان، خودشان در راس کار بودند و کشور را به این مرحله رساندند. انتقادهای آنها اصلا ارزشی ندارد چرا که رهبری بر تمامی جزئیات مذاکرات اشراف دارند و تمام جوانب مذاکره را با دقت رصد می کنند و در جریان تمامی مسائل هستند. آقای روحانی، رئیس جمهوری، نیز وقت و تلاش خود را برای حل مسائل هسته ای گذاشته است و تیم مذاکره کننده هسته ای نیز تیمی حرفه ای است که به تمامی مسائل اشراف کامل دارند. 

من نمی دانم اینها چرا امروز دلواپس شده اند، چرا قبلا و زمانی که قدرت داشتند، دلواپس نبودند. آن زمانی که قطعنامه پشت قطعنامه علیه ایران تصویب می شد اینها کجا بودند. تحریم پشت تحریم علیه ایران اعمال می شد، سکوت می کردند. آنها که قطعنامه ها را کاغذپاره می خواندند چرا آن زمان دلواپس نشدند. زمانی که اقتصاد کشور به این مرحله رسید مدام از پیشرفت کشور می گفتند و همین ها نرخ رشد اقتصادی کشور را از 8 درصد به زیر صفر رساندند، اما آن زمان نه انتقادی می کردند نه دلواپس می شدند. حالا همین عده اندک، دلواپس سیاست خارجی کشور شده اند.

دلواپسان به انتخاب مردم احترام بگذارند

عرصه سیاست خارجی ایران با نظر 4 نفر آدم معلوم الحال تغییر نمی کند. افرادی که کارنامه درخشانی ندارند، نمی توانند دیپلماسی نظام را زیر سوال ببرند. تیم مذاکره کننده هسته ای بیشترین تلاش را انجام می دهد و آقای روحانی نیز به شدت به دنبال حل این مساله است. این دلواپسان بهتراست به تلاش منتخب اکثریت مردم احترام بگذاند. به نظر من انتقاد این گروه از آقای روحانی و تیم مذاکره کننده هسته ای اهمیتی ندارد.

کمتر از 30 روز به پایان تمدید مذاکرات هسته ای باقی مانده است، شما چقدر به امضای این توافق امیدوار هستید؟

دولت بیشترین انرژی و وقت خود را برای حل این مساله گذاشته است. در همین راستا آقای روحانی و آقای ظریف تلاش خودشان را انجام می دهند. رهبری نیز از این مذاکرات حمایت می کند. دنیا چاره ای ندارد جز اینکه با ایران به توافق برسد. دنیا باید تصمیم بگیرد که در رفتارش با یک ایران قدرتمند تجدیدنظر کند. اگر آنها انتظار کمک از ایران در جهت حفظ ثبات و امنیت منطقه را دارند باید بدانند ثبات، توسعه و امنیت ایران در گرو رفع تحریم ها است.

دراین راستا ما باید از دولت و تیم مذاکره کننده هسته ای در این مقطع حساس حمایت کنیم و موانع و مشکلات پیش روی آنها را تا جایی که می توانیم، رفع کنیم تا موفق شوند. همه باید برای توسعه کشور تلاش کنیم.

حل مسائل میان ایران و آمریکا آروزی مشترکت دموکرات ها و جمهوری خواهان است

این تحلیل که توافق ژنو برگ برنده دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آتی آمریکا خواهد بود، را چطور ارزیابی می کنید؟

ایران کشوری با اهمیت برای ایالات متحده آمریکا است. آرزوی دموکرات ها و جمهوری خواهان این است که بتوانند مسائلشان را با ایران حل کنند. ایران از نظر آنها تنها یک قلمرو جغرافیایی نیست. امروزه بسیاری از کشورهای جهان در روابط با ایران و در محاسبات غلطی که در پیش گرفته بودند، قصد تجدیدنظر دارند. بنابراین تنظیم رابطه مناسب با ایران یکی از مهم ترین دغدغه های سیاست خارجی ایالات متحده است.

اکنون بخش عمده ای از افکار عمومی آمریکا علاقه دارند که مناقشات میان دو کشور حل شود. بسیاری از کشورها نیز این موضوع را دنبال می کنند چرا که اطلاع دارند ایجاد کمربند امنیتی در خاورمیانه بدون ایران، امری محال است.

در دولت های نهم و دهم سیاست خارجی نداشتیم

مهم ترین تغییر در عرصه سیاست خارجی دولت یازدهم در مقایسه با دولت های نهم و دهم چیست؟

در دولت های نهم و دهم سیاست خارجی نداشتیم. در دولت یازدهم سیاست خارجی و مذاکرات هسته ای مجددا وارد وزارت امور خارجه شد. روی کار آمدن دولت آقای روحانی بازگشت عقلانیت و مذاکره به عرصه دیپلماسی بود. ما هشت سال سیاست خارجی نداشتیم. دیپلماسی ما تعطیل بود. وزارت امور خارجه، به وزارتخانه تبلیغات، پروتکل و تشریفات تبدیل شده بود.

در آن دوره، کارهای تشریفاتی مانند رفت وآمدها و سفرها به وزارت امور خارجه محول شده بود. یعنی وزارت تبلیغات داشتیم نه دستگاه دیپلماسی. اما اکنون وزارت امورخارجه به اصل خود برگشته است. آقای ظریف یک دیپلمات شناخته شده است. مدیران وزارت امور خارجه و معاونان آقای ظریف توانسته اند، به دستگاه دیپلماسی غنا ببخشند. زمانی که وزارت امور خارجه خوب مذاکره کند، باعث ارتقای منزلت کشور در سطح جهانی می شود.

همچنین وجود دیپلمات های برجسته و فرزانه نیز در این دوره نشان دهنده ارزش دستگاه دیپلماسی کشور است. متاسفانه بخش عمده ای از این دیپلمات ها در دوره گذشته اخراج شدند یا از تجربیات آنها استفاده نشد. خوشبختانه در این دوره به خوبی از این نیروهای تأثیرگذار و تجربیاتشان استفاده می شود.

شما در این مدت با تیم مذاکره کننده هسته ای دیداری داشته اید؟

دیدار نداشته ام، اما اگر نظری داشتم به آنها منتقل می کردم.

یکی دیگر از انتقادهایی که به دستگاه دیپلماسی کشور می شود، عدم تغییر سفراست. آیا وزارت امور خارجه در این باره  نیز با حساسیت و دقت عمل می کند؟

دستگاه دیپلماسی کشور بسیار منسجم عمل می کند. این انتقاد هم تنها بهانه است. تغییر سفرا ضوابط خاص خودش را دارد. هر سفیر برای دوره ای معین انتخاب می شود و تا زمانی که مدت ماموریتش تمام نشود، نمی توان تغییرش داد.