ارزیابی کیهان از مذاکرات ژنو

متن یادداشت کیهان که به قلم محمد ایمانی نوشته شده به شرح ذیل است: ژنو سوئیس پنجشنبه و جمعه پر ازدحامی را پشت سر گذاشت. فضاسازی رسانه ای بر این شلوغی ناظر به مذاکرات 1+5 با ایران می افزود. دیروز وزیر خارجه آمریکا از تل آویو به ژنو رفت تا در مذاکرات سه جانبه با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران شرکت کند. کری برای سومین بار در دو هفته اخیر بود که به تل آویو رفته و در آنجا گفته بود هدف ما و اسرائیل در قبال برنامه هسته ای ایران یکی است. بعد از ظهر جمعه خبر آمد که وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان نیز به ژنو می روند. رسانه ها از احتمال یک توافق سخن گفتند و برخی از آنها از توافقی بزرگ نوشتند. اما تا دیشب جزئیات مذاکرات و توافقات همچنان در هاله ابهام باقی ماند.
آیا می توان به استناد قرائن و شواهد، برخی از ابهامات را برطرف ساخت و نگاه شفاف تری به مذاکرات ژنو- که آغاز راه است و نه پایان آن- داشت؟ آیا آمریکا به دنبال یک توافق متوازن و پایاپای با ایران است یا مهندسی جدیدی برای تداوم خدعه و خیانت با ایران در میان است؟ آیا صرف مخالف خوانی دیروز نتانیاهو با توافق احتمالی- که ممکن است براساس یک تقسیم کار با آمریکا باشد - می تواند مؤید درستی مسیر مذاکرات باشد؟ و بالاخره اینکه یک توافق خوب حاوی چه مشخصاتی است؟
توافق خوب از نگاه ما با نگاه آمریکایی- صهیونیستی متفاوت و متعارض است. از نگاه جمهوری اسلامی توافق خوب، ناظر به حقوق بین المللی و به رسمیت شناختن کامل حقوق مشروع ایران در قبال اقدامات شفاف ساز در چارچوب قانونی است. هیئت ایرانی همچنین امیدوار است در راستای این شفاف سازی و سلب بهانه از طرف مقابل، تحریم های ظالمانه و غیرقانونی لغو شوند.
 اما در نقطه مقابل، تلاش اصلی بر این راهبرد استوار است که ایران به صورت گام به گام از حقوق مشروع خود در زمینه غنی سازی خلع شود و فشار اصلی تحریم ها به مثابه شمشیر داموکلس محفوظ بماند. در این تلقی گام به گام، غرب مایل به تعلیق غنی سازی 20درصد، کاهش تعداد و سرعت فعالیت سانتریفیوژهای تاسیسات نطنز (غنی سازی 5/3درصد)، اجرای پروتکل الحاقی و احیاناً خروج بخشی از مواد غنی سازی شده است و البته سرانجام، ایده ال خود را همان چیزی می داند که 10 سال پیش به دست آورد؛ تعلیق کامل غنی سازی! پیداست که فاصله دو تلقی بسیار است. به همین خاطر هم هست که دکتر عراقچی معاون وزیر خارجه در جمع خبرنگاران در ژنو گفت: «احتمالا سندی امضا نمی شود و در این حد خواهد بود که یک بیانیه مشترک صادر شود. این بیانیه در خصوص جزئیات گام اول، گام آخر و هدف مشترک و اقداماتی که باید صورت بگیرد، است». همزمان دکتر ظریف نیز در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «امکان دارد به یک بیانیه مشترک یا چیزی مانند آن برسیم. این که نیاز به امضای آن باشد، بحث دیگری است.» دکتر ظریف در عین حال در مصاحبه با سی ان ان گفته است «برنامه غنی سازی به طور کامل تعلیق نمی شود. ما در سال های 2003 تا 2005 برنامه غنی سازی را به طور کامل تعلیق کردیم اما نتایج مثبتی به همراه نداشت و دیگر این مسئله را مورد آزمایش قرار نمی دهیم.» این سخن البته احتمال گفت وگو بر سر بخشی از غنی سازی 20 درصد را تلویحاً تایید می کند.
آنچه در رسانه ها از قول مقامات آمریکایی طی چند روز اخیر منتشر شد، به تصریح و تلویح نشان می دهد واشنگتن مایل به توافقی نامتوازن است. اوباما روز پنجشنبه به سی ان ان گفت «توافق مورد بحث به طور جزئی، تحریم ها را کاهش می دهد اما ساختار تحریم ها حفظ شود. امکان دارد به توافق مرحله ای با ایران برسیم که بر اساس آن در مرحله اول گسترش فعالیت هسته ای ایران متوقف شود.» جی کارنی سخنگویی کاخ سفید در توضیح بیشتر گفت که «کاهش تحریم ها، محدود و هدفمند و برگشت پذیر است و ساختار اصلی تحریم ها را تحت تاثیر قرار نمی هد اما پیشرفت برنامه هسته ای ایران را متوقف می کند. ساختار کلی تحریم ها پابرجا خواهد ماند.»
 اما همزمان تیم جانسون رئیس کمیته بانکی سنا اعلام کرد «بسته تحریمی جدید علیه ایران بعد از پایان مذاکرات ژنو در این کمیته بررسی خواهد شد.» از سوی دیگر روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی خاطرنشان می کند «اگر چه آمریکا به طور رسمی در مورد جزئیات گام هایی که باید از سوی ایران برداشته شود سخنی نمی گوید، یک مقام دولتی آمریکایی می گوید این اقدام ها درصد غنی سازی، ذخیره مواد هسته ای، قابلیت های تاسیسات هسته ای و همچنین راستی آزمایی برنامه اتمی ایران را در برمی گیرد. 
به گفته این مقام آمریکایی مدت زمان تعلیق برنامه هسته ای ایران هنوز مورد مناقشه است، اما تعلیق 6 ماهه یکی از چارچوب هایی است که مورد بحث قرار گرفته است. در مقابل احتمال رفع مسدودیت بخشی از اموال و دارایی های ایران در خارج مورد بحث است.»
در واقع همان گونه که در گمانه زنی های قبلی رسانه های غربی نیز مطرح بوده،آمریکایی ها قصد ندارند حتی اندکی از تحریم های اصلی را حذف کنند بلکه در نهایت مایلند امکان دسترسی ایران به بخشی از درآمدها و دارایی های مسدوده شده در خارج- رقمی بین 3 تا 10 میلیارد دلار- را فراهم کنند و نام آن را کاهش تحریم ها بگذارند! 
روزنامه دیلی تلگراف به شکل دیگر این خبر را تایید کرده و به نقل از یک منبع در سنای آمریکا می نویسد: « در توافق محتمل اجازه [!] غنی سازی محدود به ایران داده می شود اما برنامه هسته ای آن به مدت 6ماه فریز می شود. قدم اول توافق شامل توقف غنی سازی 20 درصد و اکسید کردن ذخایر اورانیوم 20 درصد، کاهش تعداد سانتریفیوژهای فعال در غنی سازی 5/3 درصد، عدم بهره برداری از رآکتور آب سنگین اراک در 6 ماهه مورد بحث و عدم استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته آی آر2 است و در مقابل آمریکا برخی از سرمایه های بلوکه شده ایران را آزاد می کند.» همین مضمون را خبرگزاری فرانسه نیز منتشر کرده است. 
از دیگر سو خبرگزاری رویتر- و ایسنا- اظهارات یک مقام بلندپایه آمریکایی در جمع رسانه های این کشور را منتشر کرده اند که تاکید می کند «ما در گام اول به هیچ وجه درباره تحریم های اصلی صحبت نمی کنیم... ما از تحریم ها که نقش مهمی در آوردن ایران پای میز مذاکره داشته اند حمایت می کنیم و به دنبال ایجاد تغییر در استراتژی دولت ایران هستیم... ما به یک توافق اولیه که تحریم های موردی، محدود و موقتی را لغو کند، دست می یابیم... ما به کنگره گفتیم اجازه دهند یک توقف کوتاه به وجود بیاید. ما همه طرفدار تحریم هستیم که نقش مهمی داشته است... ایرانی ها در حال حاضر برنامه غنی سازی دارند بدون اینکه چنین حقی را داشته باشند. ما در گام اول دنبال آن هستیم که سطح و ذخایر و توانایی های غنی سازی پیشرفت نکند... ما معتقدیم ایران و هیچ کشوری حق غنی سازی ندارد»!
در این سناریو، رژیم صهیونیستی هر چند مخالف خوانی و تظاهر به مخالفت می کند- که در اظهارات نتانیاهو پس از ملاقات با کری ظاهر بود- اما در واقع با مقامات آمریکایی هماهنگ است. این حقیقت را روزنامه هاآرتص روز چهارشنبه گذشته اذعان کرد آنجا که نوشت «شرمن در مصاحبه با شبکه 10 اسرائیل با بیان اینکه آمریکا بر توقف برنامه هسته ای ایران در طول مذاکرات تاکید خواهد کرد، به برخی تقاضاهای اسرائیل پاسخ گفت. مقامات اسرائیل می گویند اگر مصالحه آمریکا با ایران شامل تغییر اساسی و چشمگیر تحریم ها نشود و تعلیق برنامه هسته ای ایران را تضمین کند، تل آویو این مصالحه را به طور تلویحی می پذیرد. یک مقام ارشد اسرائیل در طول مذاکرات اخیر با مقامات آمریکا گفت آمریکایی ها به جای کنار گذاشتن تحریم ها، آزاد کردن حدود 3 میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده ایران در بانک های غربی را مورد توجه قرار داده اند. و اسرائیل هیچ مخالفتی با این امر ندارد... اسرائیل از توافقات با آمریکایی ها در هفته های اخیر خرسند است. یک مقام ارشد تل آویو می گوید ما مذاکراتی را که در آن صحبت از کاهش تحریم های موجود بود به ممانعت از اعمال تحریم های جدید تغییر دادیم.»
قضاوت دقیق درباره مذاکرات ژنو منوط به انتشار جزئیات قطعی است. اما در جبهه ایران درباره بدگمانی و بی اعتمادی به رویکرد اخیر مقامات آمریکایی تقریبا هیچ تردیدی وجود ندارد. یک سند درباره این مدعا مقاله روز چهارشنبه حسین موسویان عضو و سخنگوی اسبق هیئت مذاکره کننده ایرانی (از معتمدان دکتر روحانی) است که با اشاره به همین موضع گیری های رسمی و رسانه ای در آمریکا (آزادسازی برخی اموال مسدود شده ایران به جای کاهش یا حذف تحریم ها در ازای دریافت برخی امتیازات) نوشت «رئیس جمهور سابق ایران از پیشنهاد گام به گام لغو تحریم ها و شناسایی حق ایران در مقابل اقدامات اعتمادساز ایران استقبال کرد اما طرف آمریکایی این مذاکرات را به شکست کشاند... تندروهای اسرائیلی و آمریکایی در دور جدید مذاکرات هسته ای، آزادسازی بخشی از اموال بلوکه شده بدون لغو تحریم ها را مطرح می کنند و این را به اعطای امتیاز ربط می دهند. پذیرش این شرایط توسط ایران، به ساختار رژیم تحریم های یکجانبه و چندجانبه لطمه نمی زند. در همین حال موافقت نکردن ایران، به بلوکه کردن پول هایش در خارج و قرار گرفتن تحت تحریمی مجازی منجر می شود. بنابراین پیشنهاد مورد نظر چیزی جز یک اسب تروا نیست. این سیاست نه تنها می تواند مانع تحقق توافق شود بلکه معما را پیچیده تر هم می کند... رسیدن به توافق پس از یک دهه، مشروط به آن است که آمریکا در زمینه لغو تحریم ها به اقدام واقعی بپردازد.»
اکنون خوش بین ترین سیاستمداران و دیپلمات های ایرانی، شیوه آمریکا را فریبکاری و تعبیه اسب تروا در پوشش اعطای امتیاز به ایران تلقی می کنند که کاملا با واقعیات هماهنگ است.
 بنابراین طبیعی است بازی رسانه های غرب و تبلیغات چی های رسانه ای آنها با کلماتی نظیر «توافق بزرگ» نمی تواند واقعیت های جاری در مذاکرات را کتمان کند. مذاکرات ژنو همچنان در آغاز یک راه پرسنگلاخ است. ضمن حمایت همه جانبه از دیپلمات های جمهوری اسلامی ایران، باید از ایجاد انتظار و امید خلاف واقع پرهیز کرد.
 توهم پراکنی و خیال پردازی به جای واقعیت ها، شیوه مبنایی رسانه های غربی و دنباله رسانه ای آنها در داخل است. در حقیقت همین جریان رسانه ای است که می کوشد اسب تروا را امتیاز آمریکا جا بزند و روند پرهزینه 10 سال پیش را بازسازی کند. آن هنگام، همچنان که اصل تعلیق ها خسارت بزرگی بود، شکستن همان تعلیق ها نیز هزینه بزرگی را تحمیل کرد.