ایران و آمریکا این فرصت را هم از دست خواهند داد

دیپلماسی ایرانی: استفان والت تحلیلگر نام آشنای فارن پالیسی در نخستین مقاله خود پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران به پیش بینی آینده پرداخته است. او بر خلاف بسیاری از خوش بینی های مطرح شده در چند روز اخیر بر این باور است که باوجود فرصت ایجاد شده تحت تاثیر پیروزی روحانی، بار دیگر شانس احیای روابط تهران – واشینگتن از دست خواهد رفت و در این زمینه به سابقه ای از فرصت سوزی های مکرر اشاره می کند. آنچه در زیر می خوانید متن این مقاله در فارن پالیسی است.

من سه روز گذشته را در فرانسه سپری کردم تا در کنفرانس «اینترنت و سیاست های بین المللی» شرکت کنم. اواخر این هفته در مورد رویدادهای این اجلاس مطالبی خواهم نوشت اما نخست می خواهم اظهار نظرهایی در مورد پیروزی غافلگیر کننده حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران داشته باشم.

تردید دارم که هیچ کس بتواند بگوید نتیجه این انتخابات مهر تاییدی بوده بر پیش بینی هایی که پیش از رای گیری مطرح شده بود. تندروهایی که در جهت تبدیل ایران به عنوان سیبلی برای شدید ترین تحریم ها و تهدید جنگ پیش می رفتند، می دانند که نتیجه این انتخابات نشانه ای بود از خواست مردم ایران . مردمی که خواستار خاتمه تحریم های بین المللی و احیای شرایط اقتصادی هستند. از سوی دیگر آنهایی که درخواست تعامل دوباره با ایران را مطرح کرده و از مشروعیت ایران دفاع می کردند ، نشانه هایی از دمکراسی را مشاهده می کنند . آنها این روند را فرصتی برای تعامل سازنده ارزیابی می کنند.

شاید تنها مقامی که به طور جدی از نتیجه انتخابات ایران ناامید شده، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل باشد. اظهارات جنجالی محمود احمدی نژاد در چند سال گذشته در مورد نابودی اسرائیل و انکار هولوکاست انگیزه کافی برای مقامات تل آویو ایجاد کرده تا به دنبال اقدام نظامی پیشگیرانه علیه ایران باشند.

پیروزی روحانی همچنین گشایشی سیاسی ایجاد کرده است که دولت اوباما امیدوار بود در سال 2009 پدیدار شود. اوباما زمانی که برای نخستین بار به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شد، دست دوستی خود را به سوی دولت ایران دراز کرد که البته این دست پس زده شد. به همین دلیل اوباما امیدوار بود جای احمدی نژاد با رئیس جمهوری میانه روتر پر شود. منشاء این امیدواری نیز این بود که رئیس جمهور اعتدال گراتر در تهران به دست دوستی اوباما ، واکنش مثبتی نشان دهد و از رویکرد مقابله جویانه با غرب دست بردارد.

هرچند پیروزی روحانی فرصتی پدید آورده ، اما گمان من بر این است که سرانجام ایران و ایالات متحده راهی می یابند تا بار دیگر این فرصت را از دست بدهند. از سال 2000، رویکرد دوحزبی آمریکا در قبال ایران اینگونه بوده که به طور همزمان از تحریم و دیپلماسی برای پایان دادن به تمایلات هسته ای جمهوری اسلامی ایران استفاده کند. اوباما به ترکیه و بزریل اجازه داد در یافتن راهکاری برای مساله هسته ای ایران دست به ابتکار عمل بزنند اما زمانی که توافق مقدماتی ایجاد شده بود، کاخ سفید راه آنها را برای معامله نهایی سد کرد.

باتوجه به لایه های طبقه بندی شده از بین اعتمادی بین ایران و ایالات متحده که تاریخچه آن به دهه ها قبل باز می گردد، دستیابی به توافقی در مساله هسته ای و موضوعات دیگر به صبر و انگیزه سیاسی از سوی هر دو طرف نیاز دارد. ایران از چرخه سوخت هسته ای دست نخواهد کشید، بنابراین ایالات متحده باید قبول کند که ایران به توانایی هسته ای مجهز است. ایران نیز باید محدودیت در برنامه های هسته ای را بپذیرد و راهی برای جلب اطمینان همسایگان و ایالات متحده در خصوص اهداف هسته ای و منطقه ای اش بیابد.

در واشنگتن نیز هر گونه تلاش برای از سرگیری روابط با ایران باید بر مخالفت گروه هایی مانند لابی اسرائیلی – آمریکایی و همچنین کشورهایی مانند عربستان سعودی، غلبه کند. متاسفانه، سیستم سیاسی آمریکا به صبوری شهرت ندارد و اوباما نیز به خودی خود نشان نداده که در سیاست خارجی فردی شجاع و قاطع است. در واقع، او همچنان باید به موضعی در سیاست خارجی تمایل نشان دهد که با تفکر نیروهای سیاسی قدرتمند در ایالات متحده همخوانی داشته باشد. اما در حالی که اوباما انگشت خود را در مقابل مسیر باد گرفته ، زمان در حال سپری شدن است و شاید فرصت دیگری برای تعامل از دست برود. به این ترتیب ایران مجاب خواهد شد که آمریکا تنها به دنبال تغییر رژیم است و این تصور در آمریکا نیز پررنگ تر می شود که حتی اصلاح طلبان نیز نمی توانند کاری از پیش ببرند.

این در حالی است که دیدگاه ها و ارجحیت مقام معظم رهبری هنوز در پس پرده ای از ابهام قرار دارد.ایشان می گویند دولت اوباما را با رفتارش و نه با گفتارش قضاوت خواهند کرد. این یک موضع معقول است و نشان می دهد ایالات متحده باید به چه نحو در مورد ایران قضاوت کند. اما این دیدگاه همچنین به این معنی است، که در صورت خودداری آمریکا از تغییر سیاست ها و دنبال کردن راه سابق در اعمال تحریم ها، می توان اطمینان داشت که هیچ تعاملی بین تهران و واشینگتن اتفاق نمی افتد. برای مثال تصمیم هفته گذشته اوباما به منظور ارسال سلاح برای معترضان سوری می تواند بدبینی بیشتری را نگاه ایران نسبت به اهداف منطقه ای واشینگتن، حاکم کند.

شاید اظهار نظرهای من اشتباه باشد اما واقعیت این است که تا امروز هیچ کس در پیش بینی ادامه خصومت ورزی بین ایران و آمریکا و از دست رفتن فرصت ها یکی پس از دیگری، دچار اشتباه نشده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 28 خرداد 1392/ باز انتشار: شنبه 1 تیر 1392