بترسان و حکومت کن

دیپلماسی ایرانی: شهرک سازی های رژیم صهیونیستی ادامه دارد. آب و هوای انتخاباتی بر رژیم صهیونیستی حکمفرما شده است و همین مساله بر رویکرد تند و تیز همیشگی بنیامین نتانیاهو افزوده است. نتانیاهو از یک سوی صدای فلسطینی ها به همراه غرب را بلند کرده و هر روز بر موج اعتراض های داخلی می افزاید و از سوی دیگر پروژه ایران هراسی وی اسباب انتقاد همقطارانش را فراهم کرده است.دلیل اصرار بی بی بر شهرک سازی ها با وجود مخالفت های غرب ، مانورهای انتخاباتی او ، نقش ایران در مناقشه های انتخاباتی و دلیل بزرگنمایی این پرونده، رویکرد دولت دوم باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در قبال مساله صلح اسرائیل - فلسطین و نگاه اعراب به حماس و مساله آشتی ملی در فلسطین را با سید مرتضی نعمت زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه در میان گذاشتیم:

در چند روز اخیر شاهد گسترش اعتراض فلسطینی ها به شهرک سازی های جدید اسرائیل و حمله نیروهای این رژیم به چادرهای معترضان بوده ایم. در شرایطی که غرب این بار همصدا با فلسطین مخالف گسترش شهرک سازی هاست، نخست وزیر این رژیم در تازه ترین سخنان خود بر لزوم ادامه این استراتژی تاکید کرده است. دلایل اصرار نتانیاهو را در چه می دانید؟ اهداف پشت پرده دولت وی از این میزان مقاومت در برابر خواست متحدان غربی چیست؟

این موضوع در دو سطح کلان و خرد قابل بررسی و تحلیل است:

1.     در سطح کلان باید به این نکته توجه کرد که اصولا شهرک سازی جوهره رژیم صهیونیستی است،  یعنی این رژیم بر این اساس تشکیل شده و  اسرائیل یک شهرک بزرگ صهیونیستی است و دوام و بقای آن بر اساس تداوم شهرک سازی میسر است. ساختار این شهرک ها از دهه دوم قرن بیستم و از زمانی آغاز شد که یهودیان در چارچوب استراتژی که قدرت های جهانی به ویژه انگلیس آن را طراحی کرده بودند،  یهودیان از سراسر دنیا به سمت فلسطین کوچ داده شده و اولین نهادهایی که در سرزمین فلسطین برای اقامت یهودیان تأسیس شد شهرک ها بودند. بنابراین شهرک ها هسته اولیه و شهرک سازی نقطه آغاز تأسیس رژیم صهیونیستی است. در همین شهرک ها، ساختار امنیتی و گروه های مسلح نیز ایجاد و پی ریزی شدند و ارتشی که رژیم صهیونیستی دارد در واقع از دل این شهرک ها و ساختار امنیتی و نظامی آن ها بیرون آمده و متولد شده است. لذا ساختار رژیم صهیونیستی از وجود این شهرک ها شکل گرفته است. در نتیجه اسرائیل شهرک بزرگی است که ساختار امنیتی دارد و نوع نگاه آن نیز به کشورها و محیط اطراف خود دیدگاه احساس تهدید است. بنابراین  شهرک سازی در درون ذات رژیم صهیونیستی وجود دارد و بقای این رژیم بدون آن میسر نیست، خصوصا که از این طریق نوعی تعارض و تضاد با محیط اطراف خودش نیز ایجاد می کند و از آن جا که کیان رژیم صهیونیستی بر اساس احساس تهدید و نا امنی ایجاد شده است، این نا امنی از طریق این شهرک سازی ها تداوم پیدا می کند. به همین خاطر به رغم آنکه حتی همپیمانان غربی یعنی امریکایی و اروپایی اسرائیل نسبت به این رفتار رژیم صهیونیستی اعتراض دارند، اما رژیم صهیونیستی نمی تواند این ویژگی ذاتی را خود جدا کند.

2.     اما در سطح خرد باید توجه داشت دولت حاکم بر رژیم صهیونیستی دولت تندرو و افراطی است و اینگونه دولت ها باید با محیط اطراف خود ایجاد چالش های امنیتی کنند تا اولویت امنیتی را بر افکار عمومی شهروندان خود حاکم سازند و در نتیجه آن، شهروندانش بر اساس نگاه تهدید آمیز و تندروانه در انتخابات شرکت کنند و به گروه حاکم که نتانیاهو و همپیمانانش باشند، رای دهند.

اسرائیل آب و هوای انتخاباتی را پشت سر می گذارد. در این فضا شاهد انتقادهای گسترده سیاستمداران داخلی اسرائیل از یکدیگر هستیم. به عنوان نمونه ایهود اولمرت، نتانیاهو را به هدر دادن سرمایه اسرائیلی ها در اصرار بر پرونده هسته ای ایران متهم می کند. رویکرد احزاب مختلف در اسراییل در قبال ایران چگونه است؟ نتانیاهو تأکید دارد که در صورت انتخاب مجدد پرونده ایران در اولویت کاری اش قرار خواهد داشت. پیش بینی شما از رویکرد وی در دولت احتمالی آتی در قبال ایران چیست؟

طبیعت رژیم صهیونیستی و کیان اسرائیلی بر احساس تهدید استوار است. بدین معنا که با احساس نا امنی می تواند تداوم پیدا کرده و انسجام داخلی داشته باشد. بر همین اساس است که اسرائیل همواره بدون داشتن دشمن خارجی نمی تواند به حیات خود ادامه داده و نبود این دشمن زمینه اوج گیری اختلاف ها و چالش های داخلی را فراهم می کند. بنابراین زمامداران این رژیم  همواره به دنبال دشمن خارجی هستند. اما تعامل با این پدیده یعنی دشمن خارجی به دو صورت انجام می گیرد، از سوی گروه های تندرو این مساله به شکل صریح و آشکار انجام می گیرد اما گروه های میانه رو که در حفظ کیان رژیم صهیونیستی و ادامه شهرک سازی تفاوتی با دیگر گروه ها  ندارند و تنها رفتار آن ها در مواردی متفاوت است، به گونه دیگری با این پدیده تعامل می کنند. در حقیقت تهدید ایران به عنوان بهانه ای است تا این رژیم از یک سو بتواند در هدایت تحولات داخلی و ایجاد انسجام درونی خود از آن استفاده کرده و از سوی دیگر در سطح بین المللی به تثبیت موقعیت و  تأکید کارآمدی و مفید بودن خود برای غربی ها و نیز اولویت بخشیدن به رویکردهایش در سیاست خارجی امریکا و کشورهای اروپایی بپردازد. محور سوم نیز این است که از این مساله در سطح منطقه برای جابجایی تهدید غالب استفاده کند.

در توضیح این مسئله باید گفت که دو نظریه در سطح منطقه ای و بین المللی در خصوص تهدید غالب منطقه ای وجود دارد:

1.      یک نظریه این است که مهم ترین تهدیدی که متوجه منطقه بوده و مادر چالش های منطقه ای به شمار می رود، وجود رژیم صهونیستی است. تا زمانی که این رژیم در منطقه وجود دارد، منطقه روی آرامش نخواهد دید و چالش های منطقه قابل حل و فصل نیستتند و مهم ترین این چالش ها خود بحران خاورمیانه و اشغال فلسطین است.

2.     اما نگاهی که رژیم صهیونیستی و لابی آن ها  و اصولا تندروها در سطح اسرائیل و در سطح بین المللی و همپیمانان آن ها در سطح منطقه دنبال می کنند این است که کانون تهدید اصلی در منطقه، ایران است و ایران مادر بحران هاست. این گروه می گویند تا زمانی که مشکل ایران حل نشود، مشکلات منطقه نیز به راه حلی ختم نخواهد شد.

بنابراین به طور کلی تأکید رژیم صهیونیستی بر تهدید ایران از یک زاویه بعد تهاجمی دارد و قصد دارد تا ایران را متهم اصلی قلمداد کند و از سوی دیگر بعد تدافعی دارد، چرا که اگر ایران را متهم نکند، خودش به عنوان متهم اول در زمینه مادر مشکلات منطقه معرفی خواهد شد.

اخیرا شاهد افزایش حضور مالی و سیاسی مهره های عربی در غزه هستیم. تازه ترین نمونه آن عزم امارات برای ساخت شهری در غزه است که قرار است نام شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان رئیس دولت امارات بر آن گذاشته شود. دلیل این استقبال اعراب از غزه ای که سال ها در حصر فراموش شده بود، چیست؟ آیا با حوادث مصر و مطرح شدن نام اخوان در بسیاری از کشورها چون مصر تا اردن و امارات و سوریه ما شاهد ائتلاف حماس با اعراب هستیم ؟

به طورکلی ایران در عرصه مقاومت  و کمک به فلسطینی ها جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است و در جنگ هشت روزه این مساله به نحو چشمگیری روشن شد که ایران به رغم اختلافاتی که با حماس بر سر سوریه دارد، اما از یک موضع گیری اصولی و ارزشی پیروی کرده و از مقاومت به هر قیمت دفاع می کند. در حقیقت کمک های ایران بود که سبب شد تا غزه بتواند در مقابل اسرائیل مقاومت کند و آن را شکست دهد. این مساله نوعی سرافکندگی برای کشورهای عربی در برداشت و این کشورها برای جبران سرافکندگی خود در نزد افکارعمومی داخلی و منطقه ای دست به چنین اقداماتی می زنند. به ویژه آنکه از سوی دیگر تحت این فشار نیز هستند که چرا به گروه های مسلح و تروریست هایی که در سوریه فعالیت دارند، کمک های نظامی و تسلیحاتی بی حد و حصری می کنند، اما این کمک ها به مردم فلسطین صورت نمی گیرد.

بنابراین کشورهای عربی برای اینکه بتوانند این کوتاهی ها را تا اندازه ای جبران کنند اقدام به فعالیت های عمرانی می کنند تا بتوانند نگاه مردم  فلسطین و منطقه را نسبت به خود تغییر دهند. اما از سوی دیگر این رویکرد نیز وجود دارد که به نظر می رسد کشورهایی همانند عربستان، قطر، ترکیه و مصر در این زمینه تلاش می کنند تا گفتگوی سیاسی با رژیم صهیونیستی را بر مقاومت مشروع غلبه دهند. به معنای دیگر آن ها سعی می کنند حماس و  دیگر جنبش های مقاومت را به جنبش های سیاسی تبدیل کرده تا بتوانند طرح ایجاد دو دولت را که مورد حمایت امریکا و اروپا و کشورهای عربی است، به اجرا درآورند و سرزمین فلسطین را بر مبنای تشکیل دو دولت یعنی دولت فلسطینی و دولت یهودی اسرائیلی تقسیم کنند. آن ها از این طریق می توانند هم دست مقاومت را کوتاه کرده  و هم طرحی را اجرا کنند که در چارچوب حمایت های امریکا و قدرت های غربی قرار دارد. اما در عمل به نظر نمی رسد که موفقیتی بدست آورند. ضمن آن که بعید نیست اقداماتی که اخیرا در جهت آشتی ملی در فلسطین انجام می گیرد با همین رویکرد باشد. هرچند ما بطور اصولی نظر مثبت نسبت به  آشتی ملی فلسطینی ها داریم  و بر این باوریم که جامعه فلسطینی باید جامعه یکپارچه ای باشد، اما معتقدیم که این آشتی ملی باید مبتنی بر تقویت مقاومت باشد و نه گفتگو و سازش با اسرائیل.

کابینه باراک اوباما در حال شکل گیری است و یکی از چهره های جنجالی چاک هگل سناتور قدیمی ضد جنگ برای پست وزارت دفاع است . برخی هگل را منتقد اسرائیل می خوانند و این در حالی است که نوام چامسکی در تازه ترین تحلیل خود اوباما را نخستین رئیس جمهوری خوانده که در برابر زیاده خواهی های اسرائیل چون بحث شهرک سازی ها تنها شعار می دهد و از عمل خبری نیست. با توجه به انتخاب مجدد اوباما سیاست او در قبال فلسطین – اسرائیل و مناقشه صلح را در دور دوم چگونه پیش بینی می کنید؟

بحران فلسطین بحران پر هزینه ای برای امریکاست، به همین دلیل است که اسرائیل به پدیده پر هزینه ای برای غرب تبدیل شده است. در چنین شرایطی امریکا تمایل دارد تا  این بحران را به صورتی حل کند تا بتواند چهره منفور و منفی خود را در جهان عرب ترمیم و بازسازی کند. اما اینکه آیا در عمل خواهد توانست تا چنین رویکردی را اتخاذکند، با وجود لابی قوی صهیونیستی بعید به نظر می رسد و این مساله ی ساده ای نیست. البته شاید اوباما در دوره دوم ریاست جمهوری خود در جهت کم کردن این گونه بحران ها تلاش هایی را باشد. به ویژه نظریه ای هم مطرح است که امریکا قصد دارد تا ثقل دیپلماسی خود را از منطقه خاورمیانه به منطقه شرق آسیا منتقل کند و اگر چنین تئوری صحیح باشد باید سعی کند تا بحران هایی را که در منطقه با آن دست و پنجه نرم می کند، کاهش دهد که یکی از آن ها بحران خاورمیانه و دیگری روابط با ایران است. هرچند در مورد ایران این رویکرد وجود دارد که بحران باید به صورت دیپلماتیک حل شود، اما شیوه ای که در حال حاضر اتخاذ شده، یعنی فشار و تحریم و  مذاکره شیوه موفقی نخواهد بود.

اتحادیه اروپا با رهبری آلمان در پرونده فلسطین و اسرائیل و به کمک فرانسه و انگلیس طرحی را برای صلح میان فلسطین و اسرائیل ارائه داده که مبتنی بر مرزهای 1967 و پایتختی بیت المقدس شرقی برای فلسطین است . با توجه به طرح واکنش فلسطین و اسرائیل را چگونه پیش بینی می کنید؟

اسرائیل به طور کلی با چنین طرحی مخالف است، به معنای دیگر رژیم صهیونیستی با شکل گیری هرگونه کیان فلسطینی که طبیعت یک دولت مستقل را داشته باشد، کاملا مخالف است و تلاش خواهد کرد تا این طرح را ناکام و با شکست مواجه سازد. در مورد فلسطینی ها نیز باید گفت که دو جریان وجود دارد، یک جریان موافق طرح است که جریان حکومت خودگردان و محمود عباس است و دیگری جریان مقاومت است که موضع مخالف را دارد، هرچند تلاش هایی انجام می گیرد تا جریان مقاومت نیز به جریان سیاسی  حامی این طرح پیوند خورد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: سه شنبه 26 دی 1391 / باز انتشار: شنبه 30 دی 1391