گام رو به عقب آژانس به نفع غرب

دیپلماسی ایرانی: گزارش فصلی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز گذشته در اختیار 35 عضو شورای حکام این نهاد بین‌المللی قرار گرفت از آن جهت برای ایران حائز اهمیت است که این گزارش شامل اطلاعاتی درباره برنامه هسته‌ای ایران است و احتمالا همین گزارش است که مبنای مذاکرات سپتامبر و اقدامات بعدی شورای امنیت قرار خواهد گرفت.

گزارش اخیر یوکیو آمانو درباره برنامه هسته‌ای ایران از لحاظ فنی تفاوت زیادی با گزارش ماه می او ندارد. در این گزارش درباره تاسیسات غنی سازی سوخت نطنز آمده است: نمونه‌های محیطی گرفته شده از تاسیسات غنی سازی سوخت نشان می دهد که در این تاسیسات، مراحل غنی سازی از حداکثر سطح غنی سازی مطرح شده فراتر نرفته است. این گزارش درباره تاسیسات هسته‌ای اصفهان هم اظهارنظر کرده است و گفته است که آژانس فعالیت‌های این مرکز را هم تحت کنترل و نظارت دارد.

اما گزارش آژانس درباره تاسیسات غنی سازی فردو و آب سنگین مانند گزارش پیشین حاکی از عدم اجازه ایران برای ورود بازرسان آژانس برای نمونه گیری و نظارت بر این تاسیسات است. علاء الدین بروجردی در مصاحبه با مهر در این باره گفته است که ایران تمامی تعهدات خود را در چارچوب پادمان و مقررات آژانس انجام داده است و اجازه نظارت بر این تاسیسات شامل تعهدات ایران و مقررات آژانس نمی‌شود.

اما آن چه باعث شده تا بسیاری از مقامات ایرانی این گزارش را گزارشی سیاسی بخوانند تاکید آمانو بر عدم همکاری ایران درباره نظارت آژانس بر تاسیسات غنی سازی فردو و پروژه‌های آب سنگین و عدم اطلاع رسانی دقیق ایران درباره مکان‌های جدید برای غنی سازی اورانیوم است.

علاوه بر این موارد آژانس در این گزارش اعتراض ایران درباره انتصاب بازرسان آژانس را رد کرده است و ایران را متهم کرده که با این اعتراضات در روند نظارت اخلال ایجاد می‌کند. این در حالی است که ایران بر اساس مقررات موجود اجازه اعتراض به انتصاب بازرسان آژانس را دارد و از این حق قانونی خود در این مورد استفاده کرده است.

اما آن چه مدتی بود در گزارش‌های آژانس دیده نمی‌شد و به نوعی ابهامات درباره آن در دوران البرادعی رفع شده بود بحث ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران است. گرچه ایران همواره بر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تاکید کرده است و اقدامات لازم برای رفع ابهامات درباره‌ای موضوع را انجام داده است اما آژانس در گزارش اخیر خود آورده است ایران از بحث درباره مسائل باقی مانده با آژانس درباره ارائه هرگونه اطلاعات اضافه یا دسترسی به مکان‌ها یا افراد مورد نیاز برای پرداختن به نگرانی‌های آژانس از آگوست 2008 امتناع ورزیده و اعلام کرده است که ادعاهای مربوط به ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای این کشور بی اساس هستند و اطلاعاتی که آژانس به آن‌ها اشاره می‌کند بر اساس اسناد جعلی است.

در بندهای پایانی این گزارش آمده است بر اساس یک تحلیل کلی که توسط آژانس با استفاده از تمام اطلاعاتی که در دسترس بود انجام داده، آژانس درباره وجود احتمالی فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای گذشته یا جاری فاش نشده مربوط به سازمان‌های نظامی مرتبط از جمله فعالیت‌های مربوط به تحقیقات مربوط به تولید کلاهک هسته‌ای برای موشک هنوز نگرانی دارد. نشانه‌هایی وجود دارد که شماری از این فعالیت‌ها ممکن است بعد از 2004 ادامه یافته باشد.

همین بندهای پایانی گزارش فصلی آمانو است که باعث شده بسیاری از صاحب نظران مسائل سیاسی و بین‌المللی این گزارش را با جهت گیری سیاسی و تحت تاثیر فشارهای امریکا بدانند. گزارش اخیر آمانو نسبت به گزارش قبلی که مبنای قطعنامه 1929 قرار گرفت به مراتب تندتر و برای ایران خطرناک‌تر است.

البته تاثیر فشارهای غرب بر این گزارش را نباید از نظر دور داشت. بعید نیست امریکا و دولت‌های اروپایی که هر نوع مذاکره با ایران درباب مسئله هسته‌ای این کشور را تاکنون به تعویق انداخته اند، با اطلاع از محتوای این گزارش، منتظر انتشار آن بوده اند تا علاوه بر آماده کردن فضای افکار عمومی علیه ایران با ارائه این گزارش، فشارها بر این کشور را برای تعلیق کامل غنی سازی در داخل خاک ایران افزایش داده و در مذاکرات سپتامبر دست بالا را داشته باشند.