روسیه با یا بی ایران؟

دیپلماسی ایرانی: برای چند هفته در ماه ژوئن همگان گمان می‌کردند که روسیه در قبال پرونده هسته‌ای ایران تغییر جهت داده و به نوعی در کنار ایالات متحده قرار گرفته است. در جریان تحریم‌های نهم ژوئن نیز روسیه در کنار ایالات متحده ایستاد و به تحریم‌های ایران رای مثبت داد. در بیست و چهارمین روز از ماه ژوئن نیز روسای جمهور روسیه و امریکا بازی را به نهایت رساندند و ماه عسل دو طرف با خوردن ساندویچ در یک رستوران شلوغ به پایان رسید.

دمیتری مدودف و باراک اوباما صمیمانه‌ترین ژست‌های ممکن را گرفتند. این هفته اما روسیه لحن خود را تغییر داده است. کرملین گویا باز بازی در دو جبهه را آغاز کرده است. در همین هفته بود که وزرای کابینه مدودف به صراحت و یکی پی از دیگری در فراخور پست و مقام خود از تلاش‌ها برای افزایش سطح همکاری با ایران سخن گفتند. وزیر انرژی روسیه به صراحت اعلام کرد که کشورش مایل به ادامه معاملات در زمینه سوخت و نفت با ایران است: تحریم‌ها نمی‌تواند ما را متوقف کند.

این جمله مصداق عینی هم دارد. بر اساس آخرین دور از تحریم‌ها، فروش سوخت به ایران ممنوع اعلام نشده است. اما در تحریم‌های یک جانبه‌ای که از سوی ایالات متحده اعمال شده است، فروش سوخت به ایران ممنوع اعلام شده است. روسیه به دنبال اثبات استقلال خود در مسائل خارجی است. مقام‌های ایرانی نیز از این رویکرد روسیه استقبال می‌کنند و تاکید دارند که کشورهای مستقل مسیر خود برای ادامه تجارت با ایران را دنبال می‌کنند.

پس از سخن گفتن در خصوص ادامه یافتن تبادل سوخت و انرژی میان روسیه و ایران نوبت به بحث جنجالی فروش موشک‌های اس سیصد به ایران رسید. روسیه پیش از این در چند روز پس از تشدید تحریم‌ها تاکید کرده بود که موشک‌های اس سیصد را در اختیار ایران قرار نخواهد داد.
 
سال‌هاست که ایران برای حفاظت از حریم هوایی خود به خرید این موشک‌ها اصرار دارد. در این میان اسرائیل و ایالات متحده که هر از چندگاهی به طرح حمله به ایران هم فکر می‌کنند، تاکید دارند که روسیه نباید این موشک‌ها را در اختیار ایران قرار دهد. وزیر امور خارجه روسیه تنها چند روز پس از تصویب تحریم‌ها در شورای امنیت تصریح کرد که به گمان کرملین، امکان تحویل موشک‌های اس سیصد به ایران بر اساس تحریم‌های جدید بین‌المللی وجود ندارد. در آن برهه زمانی همگان به این نتیجه رسیدند که دوستی میان اوباما و مدودف کار خود را کرده و در نهایت ایران در این میان قربانی شده است.

بیست و چهار ساعت پیش اما کارشناس ارشد روس در حوزه تسلیحاتی که سابقه دوستی و قرابت جدی با ولادیمیر پوتین دارد؛ تصریح کرد که موشک‌های اس سیصد در اختیار ایران قرار خواهد گرفت. البته این مقام روس تصریح کرد که این رئیس جمهوری روسیه است که در خصوص سرنوشت این قرار داد تسلیحاتی حرف اخر را می‌زند. 

اکنون مدودف بر سر دو راهی عجیبی گرفتار شده است. اوباما و مدودف از نخستین بار که یکدیگر را ملاقات کردند، نسبت به هم سمپاتی پیدا کرده‌اند. البته باراک برای ادامه این دوستی از مدودف درخواست‌هایی دارد که اعمال فشار بر ایران نخستین این درخواست‌ها خواهد بود. درست در روزی که کارشناس تسلیحاتی روس از فروش موشک‌های اس سیصد به ایران خبر می‌دهد، مدودف در مقام سم زدایی از این سخنان تاکید می‌کند که روسیه نمی‌تواند نسبت به برنامه تسلیحاتی ایران بی تفاوت باشد.
 
مدودف در دیدار با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در این باره می‌گوید: ایران باید شهامت همکاری کامل با جامعه جهانی را در خود ایجاد کند. حتی اگر این کشور برخی سوالات مطرح شده را دوست نداشته باشد اما باید به آنها پاسخ دهد. در این میان مدودف می‌داند که دشمنی با ایران هزینه‌هایی نیز دارد. عدم تحویل موشک‌های اس سیصد به ایران به معنای خسارت مالی چند میلیارد دلاری به روسیه در این بحران اقتصادی است.
 
ایران اعلام کرده است که در صورت عدم تعهدپذیری روس‌ها، خسارت 400 میلیون دلاری از روسیه نیز خواهد گرفت. ایران حتی می‌تواند در آینده نیز تسلیحات مورد نیاز خود را از منبعی به غیر از روسیه خریداری کند. این به معنای محرومیت روس‌ها از سالانه 500 میلیون دلار خرید ایران است. در بعد امنیتی نیز روسیه به شدت متضرر خواهد شد. روسیه از هر طرف با ظهور تندروهای اسلام‌گرا روبه رو شده است. بسیاری از تحلیل‌گران از احتمال حمایت ایران از مسلمان‌های چچن برای تلافی عملکرد منفی روسیه خبر می‌دهند.

روسیه تاکنون به اندازه کافی برای دوستی با امریکایی‌ها مایه گذاشته است. در شرایطی که اوباما چیزی فراتر از این از دوست جدید خود بخواهد باید هزینه آن را نیز پرداخت کند. اوباما باید برای نگاه داشتن روسیه در کنار خود و مقابل ایران باز هم به این کشور جایزه بدهد. روس‌ها به بازی در دو صحنه عادت دارند. اکنون نوبت به امریکاست که نقش جدی تر را در سناریو خود به روس‌ها پیشنهاد دهد.

تایم