اجلاس سران بریکس، دلارزدایی و همسویی مجدد جهانی

نویسندگان: سعید سیفی، کارشناس ارشد رسانه و تحلیل گر مسائل راهبردی و علی رضوان پور، مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در نشست ماه گذشته بریکس، نمایندگان سی و شش کشور در مورد شکل‌ گیری یک نظم جهانی جدید بدون تسلط دلار بر مبادلات جهانی بحث و گفتگو کردند. موضوع اجلاس بازگشایی و احیا پتانسیل کشورهایی بود که در دوران پس از جنگ سرد از سوی غرب طرد شده بودند. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در این نشست گفت: ما درحال ساختن بلوکی نیستیم که علیه منافع کشوری هدف گیری کند. پوتین اجلاس بریکس را به عنوان پناهگاهی امن برای کشورهایی که به دلیل استفاده تنبیهی واشنگتن از دلار مورد ظلم قرار گرفته اند، به تصویر کشید. با این حال، روسیه به تنهایی نمی تواند یک سیستم مالی بین المللی جایگزین ایجاد کند. به همین دلیل است که دسترسی به جنوب جهانی برای تحقق استراتژی این کشور ضروری است.

در ماه سپتامبر، در جریان مجمع بین المللی هفته انرژی روسیه، پوتین تاکید کرد که کشورهای عضو بریکس رشد اقتصادی آینده جهان را رهبری خواهند کرد و مسکو از صنایع آنها در صادرات سوخت و محصولات انرژی حمایت خواهد کرد. چند روز قبل از اجلاس، پوتین خاطرنشان کرد که بریکس، به لطف اعضای جدید خود، از سهم گروه G7 در تولید ناخالص داخلی جهانی پیشی گرفته است. شی جین پینگ رئیس جمهور چین این رویداد را با تکرار این نکته پایان داد که ظهور جنوب جهانی منادی یک "دگرگونی بزرگ در سراسر جهان" است. اگر این کشورها، همانطور که پوتین ادعا می کند، به دنبال روی گردانی از سیستم مالی تحت رهبری ایالات متحده هستند، بهترین راه برای جذب آنها به یک حوزه ژئوپلیتیکی جایگزین چیست؟ روسیه و چین راه حل را در سیستم های پرداخت برون مرزی می بینند که به ارزهای محلی متکی هستند. ابتکار پرداخت های فرامرزی بریکس (BCBPI) به عنوان وسیله ای عمل خواهد کرد که این کانال ها را ایجاد می کند تا کشورهای عضو بتوانند ضمن دور زدن هرگونه دخالت آمریکا، مبادلات تجاری را انجام دهند. برای سال‌ها، منافع ملی و سیاست‌های مالی داخلی هند، روسیه، چین، برزیل و آفریقای جنوبی مانع این هدف شده است. گسترش اخیر این سازمان در عضو گیری که شامل ایران، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی شد منجر به واگرایی بیشتر در اولویت‌های مالی این گروه می‌شود که نشان می‌دهد BRICS فوراً امکان راه‌اندازی یک ارز واحد را ندارد. با این حال، این بدان معنا نیست که سرعت دلارزدایی جهانی کاهش خواهد یافت. در هر صورت، از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین، سرعت آن به طرز چشمگیری افزایش یافته است. کرملین برای کاهش اثرات تحریم های سنگین غرب و اخراج از سیستم های پرداخت بین المللی مانند سوئیفت، انتقال به پرداخت روبل و طلا را در مبادلات تجاری خود با برخی از کشورها آغاز کرد. چین خطوط Swap پرداخت را به برخی از کشورها از جمله آرژانتین گسترش داده است تا مستقیماً با یوان چین تجارت کنند. ارز دیجیتال E-CNY چین همچنین فرصت هایی را برای خارج کردن دلار از رقابت ایجاد می کند. با این حال، آنچه باید بیش از موضوع دلارزدایی واشنگتن را نگران کند، این است که چگونه این فرآیند یکی از عناصر تجدید سازمان جهانی است که نفوذ ایالات متحده را کاهش می دهد؟ 

همه کشورهای عضو بریکس، با واشنگتن اختلاف نظر ندارند. با این حال، به طور کلی، بریکس در حال تبدیل شدن به یک پلتفرم جدید برای رسیدگی به بحران‌های بین‌المللی، شکل‌دهی مجدد به تجارت و تقویت پروژه‌هایی است که ورودی آمریکا را نادیده می‌گیرند. به عنوان مثال، در حاشیه این نشست، هند و چین به توافقی دست یافتند تا تنش ها در مرز خود را کاهش دهند تا آنها را به از بین بردن یک مانع بزرگ در نزدیک کردن بیشتر دیدگاه های دو کشور تشویق کند. این نشست همچنین به نارندرا مودی، نخست وزیر هند و شی جین پینگ، رهبر چین اجازه داد تا میزبان اولین گفتگوی دوجانبه خود در پنج سال گذشته باشند. مودی همچنین از این فرصت استفاده کرد و برای اولین بار با مسعود پزشکیان رئیس جمهور جدید ایران دیدار کرد. در سال 2023، چین برای عادی سازی روابط بین ایران و عربستان سعودی میانجیگری کرد،  ایران که هم اکنون عضو بریکس است و دومی هنوز تصمیم خود را در این خصوص نگرفته است. این سازمان فراتر از نقش خود به عنوان یک مجمع دیپلماتیک، در همسویی تجاری نیز پیشرفت کرده است.

بورس غلات بریکس - ابتکاری که در ابتدا توسط اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه به پوتین پیشنهاد شد و وزرای کشاورزی بریکس در ماه ژوئن در مورد آن بحث کردند - می تواند پیامدهای خوبی برای بازارهای جهانی داشته باشد. این سازمان برای تسهیل دسترسی کشورهای بریکس به زنجیره تامین کشاورزی و ایجاد بازاری با استانداردهای سازمان و مقاوم در برابر تحریم های احتمالی تشکیل شد. در سال 2015، بریکس بانک توسعه جدید (NDB) را برای تامین مالی بازارهای نوظهور تأسیس کرد که در حال حاضر به سرمایه گذاری 32.8 میلیارد دلار در نود و شش پروژه رسیده است. علیرغم کاستی‌های آن ، با این وجود بریکس توانسته است با ارائه کمک با شروط کمتر، جایگزین مناسبی برای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی باشد.

این یک اشتباه بزرگ برای سیاستگذاران ایالات متحده است که فرض کنند اختلافات داخلی بریکس موانعی غیرقابل عبوراست. اگر بریکس در تعیین استانداردی برای سیستم های پرداخت فرامرزی موفق باشد، همچنان به عنوان بستری برای گفتگوهای دوجانبه و چندجانبه عمل کند و جایگزین هایی برای موسسات وام دهنده غربی ایجاد کند، واشنگتن بخش قابل توجهی از نفوذ جهانی خود را از دست خواهد داد. ایالات متحده باید گام‌هایی برای اطمینان از اینکه مشروط بودن وام‌های صندوق بین‌المللی پول، کشورهای در حال توسعه را به سمت بریکس سوق نمی‌دهد، بردارد. تعامل آمریکا با کشورهای جهانی جنوب نیز باید به یک اولویت تبدیل شود. در نهایت، وزارت خزانه داری ایالات متحده باید تشخیص دهد که استفاده از ابزار تحریم، ممکن است کشورهای در حال توسعه را مجبور کند خود را با جنبش دلارزدایی همسو کنند.