فاصله ما با جهان

نویسنده: دکتر محمدرضا اسلامی، مدرس دانشگاه پلی‌تکنیک کالیفرنیا

دیپلماسی ایرانی: در دنیای مدرن، فرودگاهد ها دروازۀ شهرها و پیشخوان کشورها محسوب می شوند. اگر زمانی بود که دروازه قرآن محل ورود کارواندها از سمت اصفهان به شهر شیراز بود، اما امروز این فرودگاه ها هستند که پیشانیِ تمدن یک منطقه محسوب می شوند. فرودگاه هایی که «کیفیت و عملکرد» آنها بر اقتصاد مردم یک کشور تاثیر شگرفی داراست.

نگاهی مقایسه ای به وضعیت فرودگاه های منطقه، بیانگر یک هشدار جدی درباره جایگاه فرودگاه امام است. هشداری که هوش از سر می رباید:

فرودگاه دوبی

امارات متحده عربی با ۴۷ میلیون مسافر پرواز هوایی در سال ۲۰۱۰ رتبه نخست جذب مسافر را در حوزه خلیج فارس به خود اختصاص داد و رتبه دوازدهم دنیا را کسـب کرد.

این روند در امارات متحده عربی ادامه پیدا کرد، به نحوی که در سال ۲۰۱۸ جابه جایی مسافر در فرودگاه دوبی به رقم شگفت انگیز ۸۹ میلیون و صدهزار مسافر رسید.

به رغم کرونا، فقط در سال ۲۰۲۱ درآمد (و آثار اقتصادی) فرودگاه دوبی نزدیک به ۲۷ میلیارد دلار بوده که از میزان درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی ایران در همان سال بیشتر بوده است. در سال ۲۰۲۲ و مقارن با پایان مسائل کرونا، ۶۶ میلیون مسافر از این فرودگاه استفاده کردند. ترمینال شماره ۳ این فرودگاه (به لحاظ زیربنا)، دومین ساختمان بزرگ روی کره زمین محسوب می شود.

فرودگاه دوحه (حَمَد)

قطر دیگر کشور پیشرو در این حوزه بوده است؛ در رتبه بندی سالانه «موسسه تحقیقات هوایی اسکای تراکس» ۱۰ فرودگاه برتر جهان از نظر کیفیت و خدمات برای ســال ۲۰۲۲ رتبه بندی شدند که فرودگاه بین المللی حمَد قطر جایگاه بهترین فرودگاه جهان را کسب کرد. جالب اینجاست که رتبه ۲ متعلق است به فرودگاه هانِدا توکیو در ژاپن!
یعنی قطر توانسته در امر کیفیت، با کشوری که اساسا کیفی کار است (یعنی ژاپن) رقابت کند.

فرودگاه دوحه با اینکه به لحاظ "کیفیت" برتر از فرودگاه دوبی است ولی به لحاظ کمیت فاصله چشمگیری با دوبی دارد. در سال گذشته بیش از ۳۵ میلیون مسافر از این فرودگاه جابه جا شدند.

فرودگاه استانبول

ساخت فرودگاه بین المللی استانبول در ژوئن ۲۰۱۴ به عنوان بزرگترین فرودگاه جهان در دستور کار قرار گرفت. سـاخت این فرودگاه یکی از چشم اندازهای استراتژیک ترکیه برای سال ۲۰۲۳ بود که مرحله اول آن در اواخر اکتبر سال ۲۰۱۸ افتتاح شد. فرودگاه جدید استانبول تا سال ۲۰۲۸ به بزرگترین فرودگاه جهان تبدیل خواهد شد.

سهم فرودگاه جدید استانبول از تولید ناخالص داخلی ترکیه تا سال ۲۰۲۵ به ۹.۴٪ می رسد که ۷۹ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی ترکیه کمک کرده است و بیش از ۲۲۵هزار شغل ایجاد خواهد کرد. این فرودگاه جدید، ترکیه را در مسیر تبدیل شدن به مهمترین مرکز حمل ونقل بین شمال، جنوب، شرق و غرب قرار خواهد داد. در سال گذشته بیش از ۶۴ میلیون مسافر در این فرودگاه جابجا شده اند!

◾️نگاهی به توسعه فرودگاهی در سایر کشورها

فرودگاه ناریتا ژاپن

توکیو قلب اقتصاد ژاپن است و هزاران شرکت بین المللی در این شهر در حوزه فنآوری مشغول به کار هستند. ژاپن سرزمینی جزیره ای است و هیچ اتصال خاکی به کشورهای پیرامون ندارد. لذا نقش و اهمیت جایگاه ناریتا در اقتصاد ژاپن مشخص می شود. در سال گذشته این فرودگاه در جابه جایی بیش از ۱۵ میلیون مسافر و ترانزیت ۲.۵ میلیون تن کالا نقش داشته است.

فرودگاه آتلانتا آمریکا

نگاهی به آمار بین المللی «شلوغ ترین فرودگاه های دنیا» نشان می دهد که فرودگاه آتلانتا در آمریکا با رقم شگفت آور جابه جایی بیش از ۹۰ میلیون مسافر در سال ۲۰۲۲ عملکرد مهمی در اقتصاد آمریکا داشته است. یعنی جمعیتی بیش از کل جمعیت کشور ایران از این نقطه آتلانتا تردد کرده اند. از میان ده فرودگاه شلوغ دنیا در سال گذشته، پنج فرودگاه متعلق به ایالات متحده بوده است.

◾️سوال راهبردی: مقایسه ایران با دوبی، استانبول و قطر:

به رغم موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه، در حال حاضر فرودگاه امام حتی در جابه جایی ۱۰میلیون نفر هم نقش ندارد (آمارها ارقامی در حدود ۷ میلیون را بیان می کند). این یعنی کمتر از یک پنجم قطر، یک هشتم دوبی/استانبول و یک دهم آتلانتا. مقدار باری که از این فرودگاه ترانزیت می شود حتی به نیم میلیون تُن هم نمی رسد (آمارها رقمی در حدود ۱۶۰ هزارتن را بیان می کند). 

واقعیت‌گرایی و دوری از شعارزدگی یک ضرورت است. توسعه پایدار با این میزان غفلت از ترانزیت مسافر و کالا چگونه ممکن است؟