طرح چین برای احیای جاده ابریشم چطور نظر جهانیان را جلب کرد؟

تهیه شده توسط گروه انتشارات بین المللی چین

دیپلماسی ایرانی: زمان، ژوئن ۲۰۱۶، و مکان، معبد بعلبک در لبنان است. گردشگران از سراسر جهان برای دیدن معبد باقی مانده از رومی ها آمده اند. «روزی، وقتی مرد جوان لبنانی به نام تیمور به مجموعه معبد آمده بود، توسط زئوس، پادشاه خدایان در اسطوره شناسی یونان، در سفری در زمان به دوران باستان هدایت شد و شاهد سفر پیشینیان خود در جاده ابریشم، از تنگه هرمز، عمان، هند تا آنسوی صحراها به مقصد شیآن، چین، بود.» این روایت داستان موسیقیایی تحت عنوان «گذر از جاده ابریشم» ساخته تئاتر کارسالا لبنان گنجینه هنر خاورمیانه بود که اجرای توامان آن توسط بازیگرانی از چین، هند، ایران، ایتالیا و دیگر کشورها، تبادل فرهنگ در میان تمدن های گوناگون را به نمایش می گذاشت.

امروز، کمربند و جاده در خاک و آب گسترده شده تا جهانیان را به یکدیگر نزدیک تر کند. اما کمربند و جاده از چشم مردمان سراسر جهان چیست؟ نوعی تجارت متعارف یا سفری از پیش برنامه ریزی نشده؟ یک خط آهن سریع و راحت یا گردش های علمی؟ سیاستمداران، محققان، کارشناسان، خبرنگاران، کارآفرینان و مردم سراسر جهان هر کدام نظر خود را درباره این مسیر با توجه به تجربیاتشان بیان می کنند.

ابتکارعمل کمربند و جاده از زمان معرفی آن در یال ۲۰۱۳ توجه جهان را به خود جلب و کشورها و مناطق بیشتری را درگیر کرده است. این ابتکارعمل موضوع داستان های خبری، گزارش های تحقیقاتی، مصاحبه ها و مستندسازی ها بوده است. با بررسی و درک این گزارش ها می توان دریافت که جدای از توجه به ابتکارعمل کمربند و جاده، جنبه هایی که این ابتکارعمل پوشش می داده نیز افزایش یافته است.

جلب توجه فزاینده: اجلاس کمربند و جاده برای همکاری بین المللی که سال 2017 در پکن برگزار شد، توجه رسانه ها و اندیشکده های سراسر جهان را به خود جلب کرد.  بسیاری از محققان و اندیشکده ها در سال های اخیر گزارش های ویژه ای درباره این پروژه منتشر کرده اند. نهادهای تخصصی مالی و تجاری از جمله بانک ها نیز روند پیشرفت این ابتکارعمل را از نزدیک دنبال می کنند و به دنبال فرصت هایی برای همکاری با آن هستند.

چشم انداز وسیع تر و درک عمیق تر: با توسعه بیشتر ابتکارعمل کمربند و جاده، جامعه جهانی نیز به درک عمیق تری از آن دست یافته است. چشم انداز و دیدگاه بین المللی به این برنامه را در سند رسمی موسوم به «ساخت کمربند و جاده: مفهوم، عمل و میزان مشارکت چین» در زمینه هایی از جمله ارتباطات زیرساخت ها، اقتصاد و تجارت، سرمایه گذاری در ظرفیت تولید، امور مالی، محافظت از محیط زیست، همکاری دریایی و تبادلات فرهنگی بررسی شده است. در میان این موضوعات،  ارتباطات زیرساخت ها و اقتصاد و تجارت به ویژه از دیدگاه سیاست گذاری، پیشرفت برخی پروژه های خاص، ارزیابی نتایج همکاری ها، تحلیل مشکل و توصیه های سیاست گذاری، بیش از دیگر موارد مورد توجه قرار گرفته است.

تعریف یک مفهوم جدید همکاری: در کل، یکی از مسائلی که درباره ابتکارعمل کمربند و جاده جذابیت زیادی داشته، اصل دستیابی به رشد مشترک از طریق گفتمان و همکاری و همچنین مفهوم حکومت جهانی جامع بوده است. سوراکیارت ساتیراتای، معاون پیشین نخست وزیر تایلند، این پروژه را «به خوبی آب» توصیف کرده است. از دیدگاه او، این عبارت معنای حقیقی ابتکارعمل یعنی «ایجاد مزیت برای مردم بدون در بر داشتن هیچ تهدیدی» را مشخص می سازد. دانیلو تورک، رئیس جمهوری پیشین اسلوونی که سابقه فعالیت به عنوان دستیار دبیرکل سازمان ملل را نیز داشته، معتقد است که پروژه کمربند و جاده می تواند به ایجاد ایده های جدید و تفکر توسعه جهانی کمک و در جهان تغییراتی ایجاد کند. او به نقش چین در دور جدید جهانی سازی و ابتکار در اصلاح رهبری جهانی باور دارد. از دیدگاه عصام شرف، نخست وزیر پیشین مصر، ابتکارعمل کمربند و جاده فرصتی ارزشمند را برای تغییر شرایط در جهان فراهم می آورد: «ابتکارعمل کمربند و جاده مفهوم جدیدی است که می تواند به مثابه پلی روی شکاف توسعه در کشورهای مختلف عمل کنند و ارتباطات میان آنها را ارتقاء دهد.»

با این حال، هستند هنوز کشورهایی که به پروژه چینی با شک و تردید می نگرند. برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی هنوز نمی دانند با این پروژه و نقش فزاینده چین در امور جهانی چطور برخورد کنند. اما بسیاری از محققان در همین کشورها در چند سال گذشته خودداری دولت هایشان از شرکت در ابتکارعمل کمربند و جاده را یک اشتباه توصیف کرده اند و معتقدند چنین کاری به معنای صرف نظر از فرصت های توسعه اقتصادی و افزایش همکاری هاست.

بسیاری از تجارت ها و گروه های مالی آمریکایی و اروپایی خیلی زودتر از دولت هایشان به پروژه چینی پیوسته اند. در گزارش منتشر شده توسط استاندارد چارترد بانک تحت عنوان «کمربند و جاده چین در حال شکل گیری است»، آمده: «چندین نهاد مالی بین المللی و توسعه چندجانبه در تامین بودجه کمربند و جاده نقش دارند که از جمله آنها می توان به بانک جهانی اشاره کرد.» بانک مرکزی بریتانیا در این زمینه از دیگر نهادهای اروپایی پیشی گرفته و با بانک مرکزی خلق چین به توافق رسیده است. همین مساله لندن را در اروپا به یک مرکز مبادلات رنمینبی (یوآن) تبدیل کرده که به نقش مرکزی بریتانیا در توسعه ابتکارعمل کمربند و جاده کمک خواهد کرد. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: گروه انتشارات بین الملل چین / مترجم: طلا تسلیمی