حتی سخت ترین مشکلات امنیت آبی هم قابل حلند

نویسنده: نیکلاس والتون و مارلنا چرتوک( Nicholas Walton, Marlena Chertock) 

دیپلماسی ایرانی: ناامنی آبی در جهان رو به افزایش است و تهدیدات آبی، درگیری ها و بی ثباتی های سیاسی را دامن می زند. در بسیاری از موارد این تهدیدات برخاسته از شرایط جوی یا آب و هوایی نیستند بلکه پیامد مدیریت ناکارای منابع آبی هستند. گزارش تازه ای از موسسه منابع جهانی(WIR)  نشان می دهد که حتی بدترین مشکلات آبی نیز قابل حل هستند.

در عراق کیفیت بد آب مشکلات اجتماعی را رقم زده است. خشکسالی های اخیر در هند به خشک شدن منابع آبی کلان شهر چنای منجر شده است. در ساحل آفریقا درگیری هایی بر سر منابع آبی بین کشاورزان و دامداران رخ داده است. در یمن، سیستم های آب شهری هدف چندین حمله قرار گرفته اند و در آمریکای مرکزی کشاورزان مزارع خود را رها کرده اند.

به رغم پیچیدگی آشکار بسیاری از چالش های امنیتی و آبی، شناسایی راه حل های بالقوه دشوار نخواهد بود اگر محرک های کلیدی به درستی شناخته شوند.

در سال 2019، تحلیلگران WIR دریافتند که 17 کشور که یک چهارم جمعیت جهان را در خود جای داده اند، با تنش آبی بالایی روبه رو هستند. میلیون ها نفر دیگر نیز با چالش های فزاینده آبی روبه رو خواهند بود. چالش های آبی به ناامنی، مهاجرت و خطر درگیری های خشونت آمیز منجر می شوند.

کمبود منابع آبی دو انتخاب تهاتری را پیش روی جوامع می گذارد: منابع آب ناکافی باید برای سیستم های سرمایشی در نیروگاه های تولید برق استفاده شوند یا برای آبیاری مزارع؟ آیا یک کشور باید منابع آبی را در رودخانه هایش برای آبیاری زمین های کشاورزی حفظ کند و از اکوسیستم سالم محافظت کند یا مسیر آن منابع را به سمت شهرهای تشنه هدایت کند؟ این نویسندگان افزایش تعامل ذینفعان در تصمیم گیری و توسعه ی ظرفیت مداخله را پیشنهاد می دهند.

در ایران، کمبود آب در مناطق روستایی باعث تضعیف معیشت و مهاجرت به شهرها شده است. راه حل هایی مانند وضع محدودیت و چرخش به سمت فناوری های آبیاری کارآمد، کشت محصولات با دریافت آب کم تر و بهبود مدیریت آب های زیرزمینی می تواند به شدت بر پایداری کشاورزی و بهبود معیشت روستایی موثر باشد.

زیرساخت های یمن هدف حمله قرار گرفته اند. تقویت و گسترش قوانین بشردوستانه بین المللی و توافق در زمینه حمایت از سیستم های آبی و دیگر زیرساخت ها در مواقع جنگ می توانند از راه حل های پیشنهادی باشند.

وقتی آب کافی برای خودکفایی غذایی وجود ندارد، امنیت غذایی باید از گذر سایر ابزارها دنبال شود مثلا توافق نامه های تجاری و ابزارهای مالی که بتوانند افزایش قیمت ها را جبران کنند.

کشورهای پایین دست باید برای توافق نامه های تقسیم آب بر کشورهای بالادست فشار آورند، به گونه ای که به خوبی بتوانند ارزیابی کنند که در یک سال معمولی یا خشکسالی چه حجمی از آب می توانند داشته باشند.

فناوری های تصفیه و استفاده دوباره از آب می تواند فاضلاب ها را از یک امکان به یک دارایی تبدیل کند. فناوری ها می توانند برای تعدیل برخی تصمیمات به کار گرفته شوند مانند فناوری ها یا فرآیندهایی که کارایی مصرف آب را افزایش می دهند.

بسیاری از ذینفعان باید به شکل معناداری در تصمیمات مربوط به منابع آبی مداخله کنند، از جمله جامعه مدنی، بازیگران اقتصادی، گروه های قومی، جوانان و زنان. 

یک توصیه کلیدی شناسایی درگیری های مربوط به آب قبل از وقوع و اقدام سریع و موثر برای مداخله است. دولت های محلی، کارشناسان حوزه دفاعی و سازمان های توسعه ای می توانند قبل از بروز درگیری اقدام و آن را خنثی کنند.

این گزارش همچنین بر راهبردهایی تاکید می کند که توزیع عادلانه و مدیریت منابع اندک آبی را به عنوان ابزاری برای کاهش رقابت بر سر آنها ارتقا می دهد. بسیاری از گروه ها با جنس، سن، نژاد یا قومیت در معرض ناامنی های آبی هستند. گنجاندن آنها به ویژه زنان در مدیریت منابع آبی گام مهمی در اداره بهتر آب است.

چالش های پیش روی منابع آبی خیلی سریع خود را نمایان می کنند. ما باید ذینفعان بین المللی، ملی و محلی را هدف قرار دهیم و یک پرونده سیاسی را برای راه حل های دشوار اما ضروری ایجاد کنیم. در غیر این صورت شاهد افزایش درگیری ها خواهیم بود. به این ترتیب یک اراده قوی سیاسی، اقدام جمعی و مدیریت موفق برای اجرای راه حل ها ضروری است.

با توجه به داده ها و ارتباط بین تنش آبی و درگیری های جمعیتی، اکنون زمان اقدام فرارسیده است. ما باید بر شناسایی و آزمون راه حل هایی تمرکز کنیم که ترکیب رویکردهای قانونی، تکنیکی، نهادی و اقتصادی به شیوه ای یکپارچه می توانند این درگیری ها را کاهش و از بروز آنها جلوگیری کنند.

منبع: وورلد رسورس اینستیتیو / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11