ترامپ لحن خود را در قبال چین و ایران تغییر داد

نویسندگان: مایکل دی. شِر و پیتر بیکر

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز دوشنبه در پایان نشست گروه 7 در شهر بیاریتز بار دیگر لحن خود را درباره جنگ تجاری با چین تغییر داد و ابراز اطمینان کرد که دو طرف می توانند به توافق دست یابند. ترامپ همچنین درست 3 روز پس از آنکه شی جینپینگ، رئیس جمهوری چین، را «دشمن» خطاب کرده بود، او را «رهبری بزرگ» خواند. به گفته ترامپ، مذاکرات تجاری بین پکن و واشنگتن قرار است مجددا از سر گرفته شود. اما اینها تنها اظهارات غافلگیرکننده ترامپ نبودند. او در واکنش به ابتکارعمل امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، گفت که آماده است تا با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، دیدار کند. 

تغییر لحن ترامپ در رابطه با چین به ویژه با توجه به رویکرد شدیدالحن او در اعمال تعرفه های جدید وارداتی در چند روز گذشته، بسیار قابل توجه بود. به طور کلی، تغییر جهت ناگهانی ترامپ به سمت دیپلماسی در قبال چین و ایران سبب شد سفری که با نگرانی آغاز شده بود، با آرامشی نسبی به پایان برسد. ترامپ گفت: «این یک قدم بزرگ از نظر اتحاد و از نظر توافق بود. ما در رابطه با بسیاری از موضوعات مهم به توافق رسیدیم.»

تغییر شدید لحن رئیس جمهوری ایالات متحده و صمیمیت غیر متداول میان ترامپ و رهبران فرانسه، بریتانیا، کانادا، ایتالیا، ژاپن و آلمان چشم اندازهای نامشخص هر دو ابتکارعمل دیپلماتیک را تشدید کرد. ترامپ جمعه گذشته پس از آنکه تعرفه های جدیدی را بر واردات از چین اعمال کرد، به شرکت های آمریکایی دستور داد که از چین خارج شوند. اما روز یکشنبه گفت که درباره تشدید تنش ها دو دل شده است. ساعاتی بعد، مشاورانش گفتند که تنها ناراحتی ترامپ این بوده که چرا درباره چین سختگیری بیشتری نکرده است. روز دوشنبه ترامپ ابراز اطمینان کرد که پکن و واشنگتن می توانند به توافق برسند! از این رو، مشخص نیست که این رویکرد جدید ترامپ دقیقا چقدر دوام خواهد آورد.

در همین حال، تحولات مرتبط با ایران نیز تعجب بسیاری را برانگیخت. ماکرون که سعی در حفظ توافق هسته ای سال 2015 ایران دارد، در آخرین لحظات از محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دعوت کرد تا در حاشیه نشست گروه 7 گفت و گویی با مقامات حاضر در بیاریتز داشته باشد. رئیس جمهور فرانسه روز دوشنبه گفت که با روحانی صحبت و اطمینان حاصل کرده که اگر او و ترامپ دیدار کنند، می توانند بر سر برنامه هسته ای ایران و آنچه آمریکایی و متحدانش اقدامات بی ثبات کننده ایران می خوانند، به توافق برسند.

ترامپ در پایان جلسه گروه 7 در کنفرانس خبری مشترک با ماکرون تمایل خود را به دیدار با روحانی ابراز کرد و گفت احتمال دیدار او با روحانی در چند هفته آینده واقع گرایانه به نظر می رسد. ترامپ که با اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران اقتصاد این کشور را فلج کرده، گفت که در صورت آغاز مذاکرات از وام های کوتاه مدت به ایران برای حل مشکلات مالی فعلی آن حمایت خواهد کرد. او در عین حال هشدار داد: «ما می توانیم خیلی زود به نتیجه برسیم و من حقیقتا باور دارم که ایران می تواند کشوری فوق العاده باشد. دوست دارم ببینم که چنین اتفاقی رخ می دهد. اما آنها نمی توانند تسلیحات هسته ای داشته باشند!»

ایران در توافق هسته ای وعده داد که هرگز درصدد دستیابی به تسلیحات هسته ای برنیاید. اما ترامپ این توافق را ضعیف خواند زیرا بسیاری از مفاد آن پس از سال های معینی منقضی می شوند و به علاوه، توافق برنامه موشک های بالستیک ایران را محدود نمی کند و به فعالیت های منطقه ای ایران نمی پردازد.

از بعد از انقلاب اسلامی ایران و بر هم خوردن روابط این کشور با ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری جیمی کارتر، هرگز رهبران دو کشور با یکدیگر دیدار نداشته اند. باراک اوباما در سال 2013 تلفنی با روحانی گفت و گو کرد، اما فشار اصول گرایان همواره مانع از دیدار سران دو کشور بود. چشم انداز موافقت ایران با چنین جلسه ای در شرایط کنونی چندان روشن نیست. روحانی و ظریف باید به آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، پاسخگو باشند که بارها گفته است مذاکره ای با دولت ترامپ انجام نمی شود. با این حال، به نظر می رسد در ایران بسیاری از خبر نشستی احتمالی در صورتی که با تسهیل فشارهای اقتصادی همراه باشد، استقبال می کنند.

ترامپ گفت که ماکرون پیش از سفر ظریف به فرانسه از او پرسیده که با این مساله مشکلی دارد یا خیر و او مشکلی نداشته، اما تصمیم گرفته که با وزیر امور خارجه ایران که هدف تحریم های ایالات متحده است، دیدار نکند: «فکر می کنم برای دیدار خیلی زود است. نمی خواستم دیداری داشته باشم. اما زمان مناسب برای دیدار با ایران خواهد رسید و این اتفاق بسیار خوبی برای ایران خواهد بود. آنها پتانسیل بسیار خوبی دارند.»

روابط گرم ترامپ و ماکرون با بدخلقی های ترامپ در نشست سال گذشته گروه 7 در کانادا در تضاد کامل بود؛ ترامپ آن زمان از جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا و میزبان نشست، به شدت انتقاد کرد و پیش از پایان جلسه و بدون امضای بیانیه مشترک از این کشور خارج شد. اما به رغم لحن مودبانه سران کشورها، اختلاف نظرهای بین آنها به ویژه بر سر مسائلی همچون توافق اقلیمی پاریس کاملا مشهود بود. موارد دیگری هم بود که به ترامپ توجه چندانی نشد؛ ناراندرا مودی، نخست وزیر هند که به عنوان میهمان در نشست حضور داشت، پیشنهاد ترامپ را برای میانجیگری در اختلاف با پاکستان بر سر کشمیر رد کرد. ترامپ همچنین در حمایت از بازگشت روسیه به جلسات سالانه گروه تنها ماند. روسیه از سال 2014 و پس از الحاق کریمه به خاک خود، از گروه اخراج شد. با این حال، ترامپ گفت به عنوان میزبان نشست سال آینده به طور قطع ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را دعوت خواهد کرد.

منبع: نیویورک تایمز / مترجم: طلا تسلیمی