مکرون از تاریخ کمک بگیرد

نویسنده: شهره پولاب، دکترای جغرافیای سیاسی

دیپلماسی ایرانی: هفدهم نوامبر 2018 اولین روز اعتراضات مردمی در فرانسه توانست سلسله اعتراضاتی را با نام جنبش جلیقه زردها شکل دهد که در روزهای آغازین دسامبر به بلژیک و سپس هلند سرایت کرده و احتمال داده شد که ادامه آن به انگلیس و دیگر پایتخت های اروپایی نیز کشیده شود. اگر این جنبش بتواند سراسر اروپا را درنوردد صفحات جدیدی از تاریخ نه تنها برای فرانسه بلکه برای اتحادیه اروپا نیز نوشته خواهد شد. 

کشورهای اروپایی که در بیش از صد سال توانستند حکومتشان را براساس امنیت و رفاه برای مردم بسازند، اینک با تظاهرات خشونت آمیز مردم در خیابانها در اعتراض به سیاستهای دولتهایشان ثمره دهه های گذشته را زیر سوال می برند. به نظر می رسد جنبش اعتراضی جلیقه زردها به کابوسی برای امانوئل مکرون، رئیس جمهوری جوان فرانسه تبدیل شده که اگر توسط گروه های افراطی مورد حمایت بیشتر قرار گیرد، می تواند فضای اعتراض اقتصادی را به یک انقلاب اجتماعی تبدیل کند که نتیجه شاید پایان دموکراسی اجتماعی در این کشور باشد. 

این جریان اعتراضی از سوی درخواست امضا در فضای مجازی برای کمپینی از سوی یک راننده زن سی و دو ساله فرانسوی به نام پریسیلیا لودوسکی به منظور کاهش قیمت سوخت در پمپ بنزین های فرانسه به راه افتاد که پس از انتشار گزارشی از روزنامه لوپریزین در 22 اکتبر توانست طرفداران زیادی را جلب کند. حمایت گروهی از مردم مخالف با افزایش قیمت سوخت و گروه های محلی و برخی از کشاورزان در نارضایتی از شرایط سخت زندگی موجب فعال تر شدن این کمپین شد. افزایش مالیات بر سوخت از برنامه های مکرون در 2017 در نتیجه افزایش قیمت جهانی نفت در 2018 بود. 

تجمعات حاصل از کمپین جلیقه زردها به جریان های چپ رادیکال و راست افراطی نسبت داده شده که به دنبال سوء استفاده از تظاهرات به منظور به شورش کشاندن و ایجاد هرج و مرج بوده اند. خیابان شانزه لیزه با شهرت جهانی شاهد به آتش کشیدن خودروها و ساختمان ها و تخریب مغازه های لوکس در آستانه تعطیلات سال نوی میلادی بوده است. اما "مارین لوپن"، رهبر حزب دست راستی "کریستف کاستانر"، وزیر کشور را به گمراه کردن افکار مردم از موضوع اصلی تظاهرات متهم کرده است. 

لازم به ذکر است که جریان راست افراطی که از دهه 1970 با گرایش های ضد مالیاتی وارد کارزار رقابتی در کشورهای اروپایی شد از حامیان این گونه جنبش های اعتراضی بوده و مخالفت با روند جهانی شدن، مهاجرپذیری اروپا و همچنین اتحادیه اروپا از عوامل بازیابی هویت ملی گرایانه برای این حزب است. 

تاریخ معاصر اروپا ماه می 1968 در پاریس شاهد اعتراضات دانشجویی بود که کمی بعد با حمایتهای اتحادیه های کارگری و احزاب سیاسی تبدیل به طغیانی شد که می رفت تا به یک انقلاب تبدیل شود. بحران شدید اقتصادی در فرانسه با پیامدهایی چون بیکاری، حقوق ناکافی، افزیش قابل توجه قیمت مواد اولیه و اجاره بها همراه بود که حکومت مارشال دوگل را در معرض یک جنگ اقتصادی و شرایطی بدتر از جنگ جهانی دوم قرار می داد. اعتصابات عمومی 1968 به عنوان مهمترین اعتصاب تاریخ فرانسه شناخته شد. تظاهرات مردمی در پاریس در روز سی ماه می توسط ژنرال مارشال دوگل و با اعلام اینکه هرگز سقوط نخواهد کرد و مسئولیتش را به بهترین نحو انجام خواهد داد، با اعلام انحلال مجلس سنا و شورای ملی و برگزاری انتخابات در 23 ژوئن همان سال با حمایت هشتصد هزار نفری از مردمی که پرچم سه رنگ فرانسه را در دست داشتند خاتمه یافت.

اما فرانسه امروز با جنبشی روبرو شده که رهبر مشخصی نداشته و گروه وسیعی از مردم را با تقاضاها و خواسته های فراوان به خود جذب کرده است. برخی از متخصصان سیاسی برجسته در فرانسه معتقدند که نارضایتی هایی که از سوی معترضان مطرح می شود عمدتا نشانه هایی از جنبش پوپولیستی داشته که توسط احزاب و اتحادیه های سیاسی رهبری نمی شود. 

این جنبش گویای پوپولیسم اروپای مدرن بوده که از بنیادهای جنبش های مردمسالاری بی بهره است. همچنین آنها هیچ گونه نگرش ایدئولوژیکی دقیقی نداشته و با قوانین از قبل تعیین شده وارد بازی نمی شوند. نقش شبکه های اجتماعی هم در شکل گیری و هم در روند تکاملی آن بسیار موثر بوده است. جلیقه زردها به چپ ها و راست ها تعلق نداشته و تنها در نقطه مقابل نخبگان قرار می گیرند. آنها مردمی هستند که در برابر قدرت حاکمه، فرهنگ و تمدن برخاسته و در حال خلق یک ایدئولوژی و تاریخ سیاسی جدید هستند. 

جلیقه زردها تنها در تضاد با سیاست های اقتصادی نبوده بلکه آنها علیه مکرون به عنوان نمادی از کل نظام و علیه وضعیت موجود برخاسته اند. آنها اگر چه توانستند مکرون را وادار به عقب نشینی از مواضع قبلی و تعلیق اجرای افزایش مالیات بر سوخت کنند، اما کماکان مطالبات بیشتری را عنوان می کنند و حاضر به ترک اعتراضات خیابانی نشده اند.

بنابر این امانوئل مکرون اکنون نیاز به تمام مهارت های سیاسی و رهبری دارد تا با بهترین راه حل های سیاسی بین اقتدار حکومت خود از یک سو و اجبار به دادن امتیازات بیشتر به معترضان در خیابان، جلوگیری از خشونت ها و در نتیجه بی ثباتی بیشتر از سوی دیگر تعادل برقرار کند. رئیس جمهوری فرانسه می تواند از تاریخ این کشور کمک بگیرد تا سیاستهایی را اعمال کند که توسط آن، حزب وی، "جمهوری به پیش"،  بتواند به پیش رود. 

در مجموع پایان سال میلادی برای رئیس جمهور فعلی فرانسه که در مقابل لیستی از خواسته های بلندپروازانه معترضان قرار دارد بسیار نفس گیر خواهد بود. زیرا می تواند منجر به استعفای وی شود که در این صورت سرنگونی جمهوری پنجم یادگار به جا مانده از دولت مارشال دوگل را سبب خواهد شد. اما اینکه جمهوری ششم بتواند دمکراتیک تر باشد، احتمالی است که در اختیار آینده خواهد بود. اگر راه حل سیاسی مکرون بتواند بر آنچه بدون شک جدی ترین بحران از زمان روی کار آمدنش است غلبه کند، شانس خوبی نه تنها برای ابقای وی بلکه برای انتخاب مجدد او در سال 2022 و ادامه اصلاحات موردنظر وی برای فرانسه و اروپا خواهد بود.