روابط ارمنستان با ایران زیر ذره بین امریکا

نویسنده: ریچارد گیراگوسیان

دیپلماسی ایرانی: برای کشور کوچک ارمنستان، چند ماه گذشته فرصتی برای ظهور چشمگیر در صحنه جهانی بوده است. برای اولین مرتبه در تاریخ ارمنستان این کشور در اواخر ماه آگوست میزبان یک رهبر آلمانی یعنی آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور، بود. بعد از او هم امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه و جاستین تردو، نخست وزیر کانادا در اوایل اکتبر برای شرکت در نشست فرانکوفونی راهی ارمنستان شدند

اگرچه زمان بندی سفرهای مقامات بلندپایه جهانی ارتباط چندانی به سیاست گذاری های ارمنستان ندارد، اما اهمیت این دیدارها پیروزی نادر «قدرت مردم» را که به تشکیل دولتی جدید و دموکراتیک در ماه مه 2018 انجامید، دو چندان می کند. اگرچه حتی با وجود این افزایش اهمیت استراتژیک هم ارمنستان همچنان با مشکل درگیری های حل نشده با جمهوری آذربایجان بر سر منطقه ناگورنو-قره باغ و مخاطره روسیه برای استقلال خود مواجه است. با این حال، ارمنستان مدت هاست که برای خارج شدن از مدار روسیه تلاش می کند. در حقیقت، این تلاش ها به قبل از تغییر دولت و آغاز استراتژی متعادل سازی باز می گردد که ارمنستان شروع به گسترش روابط خود با اتحادیه اروپا و ایران کرد.

اکنون در تلاش های ارمنستان برای کاهش وابستگی اش به روسیه، یک چالش جدید پیش آمده است. اما تعجب برانگیز این است که این تهدید نه از جانب مسکو، بلکه از سوی واشنگتن است. سفر جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده به ارمنستان در 24 اکتبر هم نشانه بارز همین تهدید بود. 
اگرچه سفر بولتون به ارمنستان اهمیت نمادین دارد به این دلیل که او بلندمرتبه ترین مقام آمریکایی بوده که تاکنون به ارمنستان سفر کرده، اما معانی و مفاهیم چنین تعاملی از سوی دولت دونالد ترامپ نگرانی هایی پدید آورده است.

چشم بولتون به دنبال روابط ایران و ارمنستان

از چشم اندازی وسیع تر، سیاست ایالات متحده در قبال ارمنستان از مدت ها پیش بر مبنای نگاه به ارمنستان به عنوان زیرمجموعه ای از روابط گسترده تر ایالات متحده و روسیه تعریف و تنظیم شده است. چنین دیدگاهی به ویژه در دولت‌های جورج دابلیو. بوش و باراک اوباما حاکم بود و حتی به‌ رغم ماهیت غیر قابل پیش بینی کاخ سفید ترامپ، همچنان نگاه به روابط با ارمنستان به عنوان انشعابی از روابط با روسیه ادامه داشت.

یکی دیگر از عناصر اساسی در رویکرد ایالات متحده با ارمنستان تلاش های دیرینه و در عین حال ناموفق برای مذاکره بر سر راه حلی برای مناقشات ناگورنو - قره باغ است. اگرچه سیاست طرف ارمنی نسبت جمهوری آذربایجان میانه رو و انعطاف پذیرتر بوده، اما بازهم بولتون ارمنستان را تحت فشار گذاشته است.

این مقام آمریکایی که از باکو به ایروان سفر کرد، خاطرنشان شد که روی کار آمدن دولتی جدید و دموکراتیک تر از گذشته در ارمنستان باید به معنای پیشبرد روند صلح باشد. این اعمال فشار جدید از سوی آمریکا به ویژه با توجه به سخنان و تهدیدهای ستیزه جویانه آذربایجان، از نظر دولت جدید ارمنستان غیرواقع گرایانه و غیر قابل قبول است.

مساله دیگری که در رویکرد آمریکا تغییر کرده، پیام و ماموریت بولتون در این سفر است. چه در بیانیه های عمومی و چه در جلسات خصوصی، مشاور امنیت ملی آمریکا به وضوح اظهار داشت که واشنگتن رابطه ایروان و تهران را از نزدیک زیر نظر گرفته است و قصد دارد حمایت ارمنستان را از اعمال فشار «حداکثری» علیه ایران، جلب کند.

بولتون همچنین به دولت ارمنستان اطلاع داد که دولت ترامپ قصد دارد برای اعمال فشار بر ایران، تحریم های ثانویه را با جدیت دنبال کند. او همچنین هشدار داد که در این روند، مرز ارمنستان با ایران «یک موضوع خیلی مهم» خواهد بود.

اگرچه بولتون برای نرم کردن این هشدارها گفت که واشنگتن به دنبال آسیب رساندن به دوستانش در روند اعمال فشار به تهران نیست، اما اکنون به وضوح مشخص شده که پیشتر و در روند تقویت روابط ارمنستان و ایران، ایالات متحده کلا شرایط را نادیده گرفته است. ارمنستان در رابطه با ایران از تحریم های پیشین بین المللی (تحریم های قبل از برجام) کاملا پیروی کرده است و اکنون هم تقویت روابط با ایران را در راستای کاهش وابستگی به روسیه پیش می برد.

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34