معمای امام موسی صدر در اسناد ویکی لیکس
تاریخ ایرانی: از نخستین روزهای ربوده شدن امام موسی صدر در نهم شهریور ۱۳۵۷، معمای رهبر غائب شیعیان لبنان موضوع گزارش های سفیران ایالات متحده شد. ریچارد پارکر، ویلیام ایگلتون و ویلیام سالیوان سفیران آمریکا در لبنان، لیبی و ایران تا چند هفته پس از آن اخبار و تحولات مربوط به ناپدید شدن امام موسی صدر را پیگیری می کردند. در این تلگرام ها و گزارش ها که سایت ویکی لیکس به تازگی همراه با اسناد سال ۱۹۷۸ منتشر کرده، آن ها به نقل از منابع خود فرضیاتی چون اسارت صدر در لیبی و رد ادعای سفر او به ایتالیا را پررنگ تر دانسته اند. به گزارش «تاریخ ایرانی»، این اسناد نشان می دهد که حداقل تا هفته های نخست ربایش موسی صدر یا حبس او در لیبی، دیپلمات های آمریکایی هیچ شواهدی دال بر قتل او توسط قذافی نیافته اند و اغلب افرادی که ذکرشان رفته به آن ها گفته اند که ایشان زنده و صحیح و سالم است.
***
ربوده شدن امام موسی صدر
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
بنا به گفتهٔ کاردار لبنان در تریپولی، روز ۹ سپتامبر از مجلس اعلای شیعیان با او تماس گرفته شده تا دربارهٔ امام موسی صدر از او سؤال کنند. او در پاسخ گفته تا جایی که اطلاع دارد امام روز ۲ سپتامبر تریپولی را به مقصد پاریس ترک کرده است تا «یک هفتهٔ آرام و بی هیاهو» را سپری کند. او گفت که آخرین بار روز ۳۰ یا ۳۱ آگوست با امام موسی صدر در تریپولی صحبت کرده است. قابل ذکر است که اف بی آی می گوید لیبی ادعا می کند که صدر در روز ۳۱ آگوست تریپولی را به مقصد رم ترک کرده است.
ایگلتون
***
امام موسی صدر ناپدید شده است
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: امام موسی صدر پس از آنکه در ۲۵ آگوست بیروت را به مقصد لیبی ترک کرد، ناپدید شده است. اگرچه برای همیشه ناپدید شده باشد ولی عدهٔ کمی برای او سوگواری خواهند کرد.
۲. امام موسی صدر رهبر معنوی شیعیان لبنان ناپدید شده است. کابینه در روز ۱۴ سپتامبر جلسهٔ اضطراری تشکیل خواهد داد تا در این مورد بحث شود. در ادامه روند این حوادث را طبق گزارش های رسانه های لبنان می خوانید.
در ۲۵ آگوست، صدر به همراه دو مقام ارشد مجلس اعلای شیعیان، محمد یعقوب و عباس بدرالدین، به دعوت دولت لیبی، بیروت را به مقصد تریپولی ترک گفت. در روز ۹ سپتامبر، مجلس اعلای شیعیان به سلیم الحص نخست وزیر اطلاع می دهد که امام و همراهانش ناپدید شده اند. در همان روز نخست وزیر کاردار لیبی را فراخواند تا دربارهٔ محل امام موسی صدر از او سؤال شود. دیپلمات لیبیایی پس از تماس با دولت متبوعش به نخست وزیر اطلاع می دهد که امام و همراهانش در روز ۳۱ آگوست با پرواز آلایتالیا تریپولی را به مقصد رم ترک کرده اند. اما النهار گزارش می دهد که با هتل محل اقامت او تماس گرفته شده و مسئولین هتل گفته اند که امام تا روز ۳ سپتامبر هتل را ترک نکرده است. به گفتهٔ IKE امام قصد داشت به پاریس برود تا عید فطر را با همسر و فرزندانش که ساکن پاریس هستند سپری کند.
در روز ۱۲ سپتامبر رئیس جمهور سرکیس با معمر قذافی رهبر لیبی تماس گرفت تا دربارهٔ امام موسی صدر از او سؤال کند. نخست وزیر الحص به رسانه ها گفته که اخبار به دست آمده تاکنون «منفی» بوده اند. نخست وزیر همچنین گفته که یک هیات رسمی برای جستجو به لیبی و دیگر کشور ها فرستاده می شود. به گفتهٔ IKE این هیات شامل عمر الموسا کی و افسران ارتش و پلیس است.
توضیح: روزنامهٔ چپگرای لبنانی السفیر می گوید که ناپدید شدن امام با اوضاع ایران مرتبط است ولی فالانژیست ها می گویند امام همچنان در لیبی است. هر دوی این نظریه ها محتمل هستند. ایران او را محکوم کرده که وجوه نقدی که برای شیعیان لبنان فرستاده می شد را اختلاس کرده است. لیبی نیز به امام پول می داده و به همین دلیل به او بدگمان است.
امام در سال ۱۹۲۸ در قم، ایران در خانواده ای از رهبران مذهبی شیعی متولد شد. او در سال ۱۹۶۰ به لبنان آمد و در سال ۱۹۶۹ به رهبری نخستین مجلس اعلای شیعیان لبنان برگزیده شد. علیرغم مخالفت رقیبش کامل اسعد، رئیس مجلس، بار دیگر در سال ۱۹۷۵ این مقام را کسب کرد. امام در آن سال «جنبش محرومان» را شکل داد که هدف آن بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی شیعیان بعلبک و جنوب لبنان بود، اما این جنبش در حقیقت برای پیشبرد اهداف سیاسی امام شکل گرفت. ناپدید شدن امام برای پایتخت سؤال برانگیز است ولی جای نگرانی وجود ندارد. بدنامی اش تمام لبنانی ها از مذاهب مختلف و حتی شیعیان را از او دور ساخته بود. اگر برای همیشه ناپدید شود عدهٔ کمی سوگوار او خواهند بود.
پارکر
***
«غیبت» امام موسی صدر؟
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
مایل هستیم تا به جناب سفیر پارکر کمک کنیم تا امام ناپدید شده، ولی در حقیقت پنهان شده را بیابیم. متاسفانه امکان برقراری تماس مستقیم با کاردار لبنان وجود ندارد، واکنش بدبینانهٔ او قابل درک است زیرا خبر رسیده که شیعیان خشمگین پیرو امام، سفارت لیبی در بیروت را محاصره کرده اند و دولت لیبی ناخشنودی خود را به بیروت ابراز کرده است. اما به طور غیرمستقیم به ما خبر رسیده که فرستادهٔ ویژهٔ لبنان که در روز ۱۳ سپتامبر برای بررسی ماجرا به تریپولی رسیده نتیجه گرفته است که امام دیگر در لیبی نیست و در بعدازظهر ۱۴ سپتامبر تصمیم گرفته تا جستجویشان را در رم ادامه بدهند.
تا جایی که ما اطلاع داریم رسانه های لیبی هیچ تلقی از ناپدید شدن امام ندارند. گمانه زنی های محلی ورای گزارش ها بوده و گمان می رود که امام در ایران یا اسرائیل باشد. (ظاهرا بخشی از یک توطئهٔ فالانژیستی - اسرائیلی است.) ما هیچگونه شواهدی برای گمانه زنی در دست نداریم. آیا ممکن است امام موسی صدر آنگونه که در روایات شیعه آمده است «غائب» شده باشد و اگر اینطور است آیا باید منتظر ظهورش باشیم؟
ایگلتون
***
اوضاع لبنان
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. شرایط امنیتی
بیروت در روزهای ۱۵-۱۴ آرام بود. اعتصاب عمومی در اعتراض به ناپدید شدن امام موسی صدر در غرب بیروت در جریان است.
۲. بیانیه های سیاسی
رهبران و گروه های سیاسی لبنان همچنان راجع به موضوع «تمرکززدایی» و تجدید حکم نیروهای حافظ صلح عربی (ADF) بحث می کنند. همانطور که انتظار می رود، مارونی ها موافق تمرکززدایی ولی مخالف تجدید نیروهای حافظ صلح هستند. مسلمان ها مخالف تمرکززدایی و موافق تجدید نیروهای حافظ صلح هستند.
۳. امام غائب
هیاتی لبنانی به ریاست رئیس کابینه عمر الموسا کی در روز ۱۳ سپتامبر به لیبی اعزام شد تا دربارهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر تحقیق کند. هنوز اطلاعات دقیقی از محل امام در دست نیست. پسر صدر به النهار گفته که فکر می کند پدرش هنوز در لیبی است. اکثر نظریه های محلی لیبی را گناهکار می دانند. فرستادگان دولتی اطلاعات بسیار ناچیزی دربارهٔ امام به دست آورده اند.
۴. ولید درصدد کناره گیری است.
رهبر حزب سوسیالیست ترقی خواه لبنان در گفتگو با هفته نامهٔ عراقی الفبا ابراز امیدواری کرده «شرایط مناسب به گونه ای فراهم شود که او بتواند به زودی از سیاست کناره گیری کند». او اضافه کرد که رهبری جنبش ملی را نپذیرفته زیرا «به قدرت سیاسی نیاز داشت که فکر نمی کنم در حال حاضر آن را دارا باشم».
پارکر
***
امام ناپدید شده
۱۹ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. این فکر به ذهنمان خطور کرده که امام پنهان شده تا مسائل ماورایی از نو مطرح شوند. این تئوری یک تئوری اولیه بود که او برای این غیبت صحنه آرایی کرده است. عقاید و نظریه های محلی دربارهٔ این موضوع متفاوت هستند.
۲. اما بیشتر مسلمانانی که با آن ها در تماس هستیم معتقدند که صدر در هر جایی که هست علیرغم میلش به اسارت نگه داشته شده است. بیشتر مسلمانانی که با آن ها صحبت کرده ایم بر این نظرند که او هنوز در لیبی است، یا توسط ایران، سیا یا شخص دیگری ربوده شده است.
۳. آیا این امکان وجود دارد که امام از عدم استقبال قذافی ناراحت شده و قذافی او را به استراحتگاه بیابانی مهمان کرده و هر دو در آرامش هستند، در حالیکه پیروان و حامیان امام خشمگین شده و هیاهو به راه انداخته اند؟
پارکر
***
اوضاع لبنان
۲۰ سپتامبر، ۱۹۷۸
۱. خلاصه: در غرب بیروت در اعتراض به پیمان کمپ دیوید اعلام اعتصاب عمومی شده است. در جنوب لبنان میان راستگرایان لبنانی و فلسطینیان آتش توپخانه تبادل شده است. پیر جمایل گفته که حضور نیروهای حافظ صلح اعراب باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد. مقامات و سیاستمداران لبنانی موضع مشخصی دربارهٔ پیمان کمپ دیوید اتخاذ نکرده اند. مجلس اعلای شیعیان در ۲۱ سپتامبر خواستار برگزاری تظاهرات شده تا «جبههٔ مقاومت و پایداری» جستجو برای یافتن امام موسی صدر را در اولویت قرار دهد.
۲. امروز (۲۰ سپتامبر) در اعتراض به نتیجهٔ مذاکرات کمپ دیوید اعلام اعتصاب عمومی شد. جنبش ملی، جبههٔ ملی، گروه های اسلامی، سازمان آزادیبخش فلسطین و دیگر گروه ها حامیان این اعتصاب بودند. بخش هایی از لبنان که در دست لبنانی های راستگراست به این اعتصاب وقعی ننهادند. این اعتصاب در غرب بیروت کاملا قابل مشاهده است. به استثنای چند نانوایی باقی مغازه ها تعطیل هستند. مردان مسلح سوار بر ماشین یا پیاده در حال گشت خیابانی هستند و چندین لاستیک ماشین به نشانهٔ اعتراض به آتش کشیده شده است.
۳. تیراندازی در جنوب لبنان. میان راستگرایان لبنانی در مرجعیون و فلسطینیان نبطیه آتش توپخانه مبادله شد. «مقامات رسمی» گفته اند که نبطیه نزدیک غروب مورد حملهٔ رگبار توپخانه راستگرایان قرار گرفت و این حمله تا نیمه شب ادامه یافت. فلسطینیان نیز در پاسخ به این حمله بر مرجعیون آتش گشودند. به گفتهٔ IKE گزارشی از تلفات دریافت نشده است اما رادیو اسرائیل اعلام کرده که ۱۱ نفر که بیشترشان زن و کودک هستند در مرجعیون زخمی شده اند.
۴. پیر جمایل، رهبر حزب فالانژ لبنان در روز ۱۹ سپتامبر با الیاس سرکیس، رئیس جمهور لبنان دیدار کرد. پس از این دیدار جمایل به خبرنگاران گفت که با رئیس جمهور راجع به نتیجهٔ پیمان کمپ دیوید و حضور نیروهای حافظ صلح اعراب در لبنان صحبت کرده است. جمایل گفت: حضور نیروهای حافظ صلح اعراب در لبنان باید مورد تجدید نظر قرار بگیرد: «اگر ما (لبنانی ها و سوری ها) بخواهیم با یکدیگر دوست باقی بمانیم…باید در این مورد تجدید نظر کنیم. اگر اوضاع از کنترل خارج شود لبنان و سوریه هر دو آسیب خواهند دید.» درگیری اعراب - اسرائیل دیگر یک مسالهٔ ملی نیست بلکه موضوعی است کاملا سیاسی: «تمامی اعراب وجود اسرائیل را پذیرفته اند و به صورت مجازی آن را به رسمیت شناخته اند. باقی مسائل از جمله پیمان کمپ دیوید و مرزبندی ها، موضوعاتی ثانویه هستند.»
۵. واکنش ها به کمپ دیوید. رسانه های لبنان بیانیۀ دولت را در واکنش به کمپ دیوید منتشر کردند. این نقطه نظر ها اکثرا منفی بودند. سلیم الحص، نخست وزیر نتیجهٔ این مذاکرات را زیر سؤال برد و گفت که آن ها «نیروهای اصلی حاضر در خاورمیانه را نادیده گرفته اند». او اضافه کرد که مذاکره کنندگان «مسالهٔ فلسطینان آواره ای که حاضر نیستند هیچ جای دیگر را به عنوان خانه خودشان بپذیرند»، در نظر نگرفته اند. فواد پطرس وزیر امور خارجه گفت که این توافق «به جای یافتن پاسخ، ما را با پرسش های بیشتری از قبل مواجه کرده است» و نگران است که «لبنان بیش از هر کشور دیگری این مشکلات را متحمل شود.» ... کامل اسعد، رئیس مجلس گفت که این توافق به هیچ عنوان راه حلی برای خاورمیانه محسوب نمی شود. دیگر سیاستمداران مسلمان نیز از این پیمان انتقاد کرده اند، این در حالیست که جبههٔ راستگرای لبنان اعلام کرده که رای شتاب زده نخواهد داد و منتظر دستیابی به اطلاعات بیشتر در زمینهٔ این عهدنامه است.
۶. موسی صدر. مجلس اعلای شیعیان لبنان از مردم دعوت کرد تا در روز ۲۱ سپتامبر به تظاهرات بپردازند. هدف از این تظاهرات، اعمال فشار بر جبههٔ مقاومت و پایداری است تا ناپدید شدن امام موسی صدر را در اولویت قرار دهند. یک کاروان موتوری نیز در این تظاهرات شرکت خواهند کرد که در ساعت ۹ صبح از خلدا حومهٔ شهر بیروت به راه خواهند افتاد. این کاروان حدود ظهر به تظاهرات کنندگان شمال لبنان و دره بقعه ملحق شده و به سمت مرز لبنان - سوریه پیش خواهند رفت تا در آنجا منتظر بمانند تا هیات نمایندگان درخواست آن ها را به جلسهٔ جبهه برساند. در روز ۱۹ سپتامبر در تمام لبنان برای امام موسی صدر نماز جماعت برگزار شد. (توضیح: مقامات سفارت می گویند شاهد افزایش چشمگیر تعداد شرکت کنندگان این مراسم در مساجد رأس بیروت نبودند. اما رأس بیروت محلهٔ شیعه نشین نیست و شاید از این مراسم در محلات شیعه نشین استقبال شده باشد.)
ناپدید شدن امام شاید نقشه ای بوده تا میان گروه های مختلف مسلمانان لبنان تفرقه افکنی شود. حسین قوئتلی نماینده مفتی سنی ها گفته است که ناپدید شدن موسی صدر «یکی از حلقه های توطئه های زنجیره ای است با این هدف که لبنان و کل منطقه در آن غرق شوند…وحشت از اسرار پنهانی.» به گفتهٔ سلیمان یحفوفی مفتی شهر بعلبک لبنان، شیعیان به این نتیجه رسیده اند که ناپدید شدن امام «توطئه ای بوده تا شهرک سازی ها به پیش بروند». یحفوفی گفت که ناپدید شدن امام موسی صدر «توجه لبنانی ها و اعراب را به خود جلب کرد تا متوجه آنچه که در کمپ دیوید اتفاق می افتد نشوند».
پارکر
***
امام ناپدید شده
۲۴ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پیامدهای کمپ دیوید توجه ها را از مسالهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر منحرف ساخته است ولی تحقیقات محلی ادامه دارند. بوندیولی، کاردار ایتالیا به ما گفت که رئیس ادارهٔ امور خارجهٔ کنگرهٔ مردمی لبنان (اداره ای که به موازات وزارت امور خارجه کار می کند و مسئول ارتباطات خارجی غیردولتی است)، از سفری غیررسمی به رم بازگشته است و در آنجا با مقامات ارشد ایتالیایی توافق کرده اند که تحقیق و جستجو دربارهٔ امام با همکاری سرویس های امنیتی ایتالیا و لیبی ادامه پیدا کند.
۲. کاردار گفت که لیبی ادعا می کند که امام و دو همراهش تریپولی را با پرواز آلایتالیا ۸۸۱ در روز ۳۱ آگوست به مقصد رم ترک کرده اند. اما ایتالیایی ها می گویند سه نفری که در این پرواز با نام امام و همراهانش سفر کرده اند با مشخصات واقعی امام و همراهانش همخوانی ندارد. اگر روایت لیبی از این ماجرا را بپذیریم، آنچه که از محل ویژهٔ فرودگاه، تا هواپیما و سپس در ادامهٔ مسیر تا رم بر سر امام و همراهانش آمده، همچون همیشه جای حدس و گمانه زنی دارد.
۳. از سوی دیگر کاردار لبنان، نزار فرهت، به طور ناگهانی تریپولی را در ۱۹ سپتامبر ترک کرد. او تاکنون در محل اقامتش باقی مانده و فقط با همراهی یک محافظ محلی خارج می شود. به گفتهٔ این محافظان او بیروت را به طور ناگهانی و بدون خداحافظی با دوستان و همسایگان ترک کرد. ما گمان می کنیم که او اطلاعات بیشتری از آنچه که در بیروت گفته دارد. انتظار می رود که امروز یا فردا بازگردد. ممکن سفارت بیروت متوجه شود که فرهت اطلاعات بیشتری را در مورد مساله رمزآلود ناپدید شدن امام موسی صدر، در بیروت به جای گذاشته است.
ایگلتون
***
امام ناپدید شده
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پطرس، وزیر امور خارجه در روز ۲۵ سپتامبر از من سؤال کرد که آیا ما اطلاعاتی راجع به محل امام موسی صدر داریم یا خیر. به او گفتم که ما اطلاعاتی نداریم ولی می دانیم که فرهت کاردار لبنان، تریپولی را به طور ناگهانی ترک کرده است. آیا او اطلاعاتی داشته است؟ پطرس گفت که او فرهت را فراخوانده تا ببیند که او چه می گوید. او به تریپولی باز می گردد. از سخنان او و دیگران اینطور بر می آید که امام برخلاف ادعای مقامات لیبی به رم سفر نکرده است. او نمی داند که قذافی چه نقشه ای در سر دارد.
۲. عبداللطیف الزین، قائم مقام شیعیان لبنان به من گفت که شیعیان مطمئن هستند که مقامات لیبی دروغ می گویند. روز ۲۱ سپتامبر گروه عظیمی از مردم به سمت دمشق رفته و ترافیک سنگینی را بیرون هتل شرایتون پدید آوردند (جایی که نشست سران پایداری در جریان است)، قذافی با رهبران این گروه دیدار کرد و تا حدی به آن ها اطمینان داد. معمر به آن ها گفت که بسیار ناراحت شده است که مهمان رسمی اش، امام موسی صدر، آنجا را ترک کرده و او قادر نبوده که با وی تماس بگیرد زیرا مشغول جشن های ۱ سپتامبر بوده است. رفتار قذافی بسیار دوستانه بوده و این مکالمات چهار ساعت به طول انجامیده است. اما حقیقت آن است که داستان لیبی باورپذیر نیست. برای نمونه آثاری از امام و همراهانش در هتل تریپولی به جا مانده است. امکان نداشت که این وسایل خودخواسته رها شوند. هتل هنوز مدعی است که امام و همراهانش سه روز بیش از آنچه که گفته می شود در هتل مانده اند. امام به شدت به تلفن وابسته بود و قبل از اینکه به کتابخانه برود ساعت ها پای تلفن بود. او یا کشته شده و یا زندانی است و در هر صورت این اتفاق در لیبی افتاده است. اگر آنطور که برخی ادعا می کنند به ایران یا عراق رفته بود تا حالا از او خبری به دست می آمد. الزین مشکوک است که او به دست فلسطینی ها کشته شده است. الزین می گوید قذافی به شیعیان گفت که قصد داشته تا به پروژهٔ امام موسی صدر برای جنوب لبنان کمک کند ولی هرگز مبلغی به امام نپرداخته است. یکی از دلایلی که انگیزهٔ جنایت برای قذافی محسوب می شد این بود که لیبی به صدر مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار پرداخت کرده و صدر این مبلغ را اختلاس کرده است. به نظر می رسد که این ادعا بی اساس است.
توضیح: این ماجرا هر روز سری تر و پیچیده تر می شود. تاکنون ما را مقصر نشناخته اند ولی این موضوع چندان به طول نخواهد انجامید.
پارکر
***
توسعهٔ سیاسی: حزب رستاخیز، امام موسی صدر
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. حزب رستاخیز بدون انحصار سیاسی، بودجهٔ دولتی و در غیاب اکثر اعضای سابقش در ۲۵ سپتامبر تصمیم گرفت که به عنوان یک حزب سیاسی لنگ لنگان به راهش ادامه دهد. جواد سعید، که در همان جلسهٔ مشترک کمیتۀ سیاسی به دبیرکلی این حزب انتخاب شد، می گوید که موضوع منحل شدن حزب هرگز مطرح نشده است. او می گوید در اساسنامۀ جدید حزب بر این موضوع تاکید شده که رستاخیز فقط یکی از چندین حزب سیاسی موجود است. به استثنای روزنامهٔ رستاخیز باقی انتشارات این حزب تعطیل خواهند شد. به گفتهٔ سعید، حزب رستاخیز به اصول سلطنت، قانون اساسی و انقلاب شاه و مردم وفادار خواهد ماند. در روزهای گذشته برخی منابع وابسته به حزب رستاخیز اعلام کرده اند که هنوز هستهٔ اصلی حزب حفظ شده تا از این حزب برای بسیج راستگرایان معتدل استفاده کند.
۲. جبههٔ ملی اعلام کرد که برنامهٔ دقیق و طرح کامل کمپین سیاسی اش را به زودی ارائه خواهد کرد.
۳. خبر ناپدید شدن امام موسی صدر پوشش رسانه ای بسیار زیادی یافت و محسن پزشکپور، رهبر اپوزیسیون نیز از این موضوع استفاده کرد. رسانه ها گزارش می دهند که رهبران شیعه دولت های لیبی، سوریه، الجزایر، اردن، لبنان و سازمان آزادیبخش فلسطین را مورد خطاب قرار دادند و ابراز نگرانی کردند. پزشکپور رهبر حزب پان ایرانیست نیز در روز ۲۴ سپتامبر از دولت خواست تا هر آنچه در توان دارد انجام دهد. پزشکپور در نامه ای خطاب به رئیس مجلس گفت که وظیفهٔ ملی و مذهبی دولت ایران است (از آنجایی که موسی صدر ایرانی است) تا برای یافتن امام موسی صدر کمک کند. گزارش می شود که در روز ۲۶ سپتامبر سه روحانی به دمشق سفر کرده اند تا با رئیس جمهور اسد دیدار کنند و از او یاری بطلبند. آن ها همچنین قصد سفر به عمان را دارند تا از شاه حسین نیز درخواست کمک کنند. سخنگوی شیعیان ایرانی اعلام کرد که تاکنون از هیچ دولتی پاسخ مثبت به سلسله درخواست ها برای یافتن موسی صدر دریافت نکرده است.
سالیوان
***
شرایط لبنان
۲۷ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: شبه نظامیان مسیحی و سربازان سوری در بخش های برون شهری جنوب شرقی بار دیگر با هم درگیر شدند. بنا به گفتهٔ صدای لبنان، پیر جمایل و کمیل شمعون تنها در صورتی با تجدید پیمان نیروهای بازدارنده عربی توافق می کنند که تحت شرایط کاملا مشخص و به صورت موقت صورت بگیرد. از یک سخنگوی شیعیان ایرانی نقل شده که امام موسی صدر «صحیح و سالم» است. سعد حداد آمادگی برای پخش کارت شناسایی «جمهوری آزاد لبنان» در جنوب این کشور را تکذیب کرد.
۲. شرایط امنیتی. به جز تک تیراندازی در شرق بیروت و حومه های جنوب شرقی، در روز ۲۶ سپتامبر پایتخت آرام بود. اما در ساعت ۲۲:۳۰ درگیری ها شدت گرفت و آتش سنگین در حدث و عین الرمانه مبادله و یک ساختمان دچار حریق شد. کمی پس از نیمه شب شرایط به حالت قبل بازگشت و تک تیراندازی در طول شب ادامه یافت. بنا به گفتهٔ رادیو صدای لبنان (فالانژ)، در این درگیری ها حداقل هشت نفر مجروح شدند. یک بمب زیر ماشین یک دندانپزشک منفجر شد ولی تلفاتی در بر نداشت.
یک کمیته شامل نیروهای بازدارنده عربی، لبنانی و افسران نروژی در حال بررسی و تحقیق دربارهٔ تیراندازی به سرباز نروژی یونیفل در ۲۵ سپتامبر هستند. گفته می شود که این تیراندازی ها از عین الرمانه صورت گرفت، جایی که پایگاه شبه نظامیان مسیحی تلقی می شود. بنا به گزارش شرق امروز، در پی بمباران سنگینی که در اول ماه جاری صورت گرفت و پنج کشته و بیست مجروح به جای گذاشت. شهر جنوبی نبطیه تقریبا تخلیه شده است، اما منابع موثق می گویند که این منطقه از ۲۲ سپتامبر تاکنون آرام است.
۳. [...]
۴. معمای امام موسی صدر پیچیده تر شده است. اگرچه از محل او خبری در دست نیست، اما این معما پیچیده تر شده است زیرا گزارش رسیده است که یک سخنگوی شیعیان ایرانی اعلام کرده که رهبر شیعیان لبنان «صحیح و سالم» است. بنا به گزارش های رسانه های لبنان، این خبر را اسد، رئیس جمهور سوریه به برادر امام موسی صدر اعلام کرده است. از سوی دیگر بنا به گزارش شرق امروز، یکی از مهمانداران هواپیمایی که گفته می شود صدر را از لیبی به رم برده است گفته که کسی با مشخصات صدر در این پرواز حضور نداشته است. برای اینکه دایرهٔ سردرگمی کامل شود، چهل نفر از هواداران صدر دومین روز اعتصاب غذای خود در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در بیروت را به پایان رساندند. از سوی دیگر وزیر کشور ایتالیا از مقامات مالت خواسته تا تحقیق کنند و شاید امام از رم به مالت پرواز کرده باشد.
پارکر
***
شرایط آیت الله خمینی
۲۸ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. گفت وگو با سخنگوی شیعیان ایرانی در قم در ۲۷ روز سپتامبر در مطبوعات ایران بازتاب داشت. در این گفت وگو آمده است که عراق از محدودیت های تحمیل شده بر آیت الله خمینی «صرف نظر» کرده است. سخنگوی شیعیان از این اقدام استقبال کرده ولی از عراق انتقاد نیز کرده که چرا از ابتدا تصمیم گرفتند تا فعالیت های [آیت الله] خمینی را محدود سازند. گروهی از فعالان ایرانی حقوق بشر در پاریس گزارش داده بودند که عراق «در برابر فشارهای ایران سر خم کرده و رفت و آمد به منزل [آیت الله] خمینی را محدود کرده است».
۲. این گزارش، اولین خبر رسمی مطبوعات ایران دربارهٔ حبس خانگی [آیت الله] خمینی در عراق است. مسلما در میان گروه های مذهبی این موضوع مورد بحث قرار گرفته اما هیچ اقدام عملی در این زمینه صورت نگرفته است. بنا به گفتهٔ منابع مذهبی، حبس خانگی [آیت الله] خمینی تحت الشعاع خبر ناپدید شدن امام موسی صدر قرار گرفته است، زیرا این موضوع همگانی نشده است در حالیکه خبر امام موسی صدر فراگیر شده است.
۳. از هرگونه خبر مستقلی از بغداد در زمینهٔ شرایط امام خمینی استقبال می کنم.
سالیوان
***
احوال امام موسی صدر و محل استقرار او
۳۰ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. دربارهٔ ناپدید شدن امام موسی صدر، یک تاجر شیعه که به صحت کلام او اطمینان دارم در ۲۸ سپتامبر به من گفت که به زودی خبردار خواهیم شد که امام زنده است و در مالت یا کنار دریاچهٔ کومو مستقر شده است. ماموران قذافی او را در حصر خانگی نگاه داشته اند تا به او درس بدهند.
۲. به نظرم این منبع امیدواری های جامعهٔ شیعه را بازگو می کرد. قصدم این نیست که بگویم سفارت والتا باید وارد عمل شود و به جستجوی امام بپردازد، اما شاید بهتر باشد که حواسشان را جمع کنند. قد او در حدود ۱.۸۸ است و چشمان آبی دارد، عبا و عمامه بر تن می کند. چهرهٔ جذابی دارد.
۳. برای رم: شاید بهتر باشد که گروه سیاسی آخر هفته به دریاچهٔ کومو بروند شاید در مهمانخانه های آنجا خبری بیابند.
پارکر
***
گزارش سیاسی
اول اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۱ اکتبر، در اعتراض به حصر خانگی [آیت الله]خمینی اعتصاب گسترده ای در محلهٔ بازار تهران، یزد، شیراز، اصفهان، کرمان و تبریز صورت گرفت و مغازه ها همگی تعطیل بودند. پرسنل ادارهٔ مخابرات و بانک ملی نیز در اعتصاب به سر می برند. دولت چندین لایحه را به مجلس ارائه می دهد. شورای دانشگاه آریامهر لایحه استقلال دانشگاه ها را تصویب نکرد. انجمن صنفی نویسندگان مطبوعاتی لایحه مطبوعات را رد کرد. دولت ایران اعلام کرد که ۲۳۷ نفری را که به جرم شرکت در تظاهرات ضد دولتی دستگیر شده بودند، آزاد کرده است. بازار مرکزی تهران آتش گرفت، سه نفر در این آتش سوزی جان خود را از دست دادند. پس از برقراری حکومت نظامی صدای سه گلوله در جنوب تهران به گوش رسید، اما گزارشی از تلفات به دست نرسیده است. فضای ضد آمریکایی غیرخشونت آمیز تهران احساس می شود. گزارش می رسد که حزب رستاخیز در دو روز آینده منحل خواهد شد. شاه نماینده ویژه به عمان فرستاده است تا دربارهٔ امام صدر تحقیق کند؛ نمایندگان اپوزیسیون گزارش می دهند که صدر سالم است و در لیبی است.
شاه نمایندهٔ ویژه ای به عمان فرستاده تا دربارهٔ سرنوشت امام موسی صدر تحقیق کند. از سوی دیگر احمد بنی احمد از رم اعلام کرده که صدر سالم است و جایش در لیبی امن است. به گزارش بنی احمد، پسر بزرگ موسی صدر، صدرالدین صدر، این موضوع را تایید کرده است.
سالیوان
***
سفر بیلی کار تر به تریپولی
۱ اکتبر ۱۹۷۸
۱. بیلی کار تر و هیات جورجیا، شامل سناتورهای آمریکایی هادجینز و راسل، تریپولی را در ساعت ۳ بعدازظهر ۱ اکتبر به مقصد رم ترک کردند. ما که به تازگی مسالهٔ ناپدید شدن موسی را صدر را تجربه کرده ایم، این بار هیات را از جایگاه مخصوص هواپیما تا داخل هواپیما همراهی کردیم. یکی از اعضای این هیات، لئونارد لانگ در اینجا باقی ماند تا فرصت های تجاری را بررسی کند.
۲. پوشش خبری رسانه های لیبی از سفر هیات اعزامی به همان روال معمول ادامه یافت، البته هنوز گزارش نهایی آن ها را ندیده ایم. کلنل قذافی از زمان نشست پایداری دمشق به تریپولی بازنگشته است. رسانه ها گزارش می دهند که او در بنغازی است ولی این شوخی میان وزارت امور خارجه در جریان است که او به آلمان شرقی سفر کرده است. به هر حال او شخص دوم لیبی - عبدالسلام جلود - را مامور کرده تا در روز ۱ اکتبر از هیات اعزامی استقبال کند.
۳. از گزارش های اعضای هیات اینگونه برمی آید که نظرات جلود در طول ملاقات نیم ساعته، بسیار معتدل بوده ولی به اختلافات میان لیبی و آمریکا بر سر مسالهٔ خاورمیانه نیز اشاره کرده است. به نظر می رسد که او گفته تلاش های لیبی برای بهبود روابط با ایالات متحده بی پاسخ مانده است.
۴. بیشترین تاثیر سفر بیلی کار تر بر جامعهٔ آمریکایی بوده است. به محض اطلاع ۴۰۰ نفر از آن ها در ۳۰ سپتامبر در باغ اقامتگاه سفیر حضور یافتند. پس از آن بیلی کار تر در ۱ اکتبر از مدرسهٔ شرکت نفت بازدید کرد و برای ۷۰۰ دانشجو سخنرانی کرد، یک سوم آن ها آمریکایی بودند. بیشتر مهمانان سفارت در ضیافت شامی شرکت یافتند که انجمن دوستی لیبی - آمریکا میزبان آن بود. پس از آن بیلی برای نخستین بار به خوشامدگویی احمد شحطی پاسخ گفت. او در بیانیه کوتاهش ابراز کرد که شاهد پیشرفت های سریع به خصوص در زمینهٔ کشاورزی بوده است. اگرچه او و میزبانش هیچ کدام به مسائل سیاسی اشاره نکردند.
۵. تا جایی که ما می دانیم سفر بیلی کار تر به تریپولی تبعات منفی نداشته است. در واقع این سفر در سطح محلی رویداد مثبتی تلقی می شود که درهایی را به روی سفارت گشوده و روحیهٔ آمریکایی ها را بالا برده است. علاوه بر این، سفارت، انجمن آمریکایی ها و بخش مهمی از حکومت لیبی به یکدیگر نزدیک شده اند که این موضوع اهمیت بسزایی دارد.
ایگلتون
***
گزارش سیاسی
۲ اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: نخستین تظاهرات چند وقت اخیر در بعد از ظهر ۱ اکتبر در کرمانشاه اتفاق افتاد، جایی که قوانین حکومت نظامی برقرار نشده است. رئیس پلیس مشهد ترور شده است. در این حین دولت به فعالان سیاسی ایرانی خارج از کشور اعلام کرده است که در راستای آشتی ملی می توانند بدون ترس از محاکمه به کشور بازگردند؛ این عفو ممکن است شامل حال [آیت الله] خمینی نیز بشود.
معرفی «لایحهٔ آزادی شورا ها» باعث ایجاد طغیان در مجلس شد و ۳۰ نمایندهٔ اپوزیسیون مجلس را ترک کردند. حزب رستاخیز منحل شد و انتظار می رود که احزاب جدیدی راه آن را در پیش بگیرند. ۲۰۰ استاد دانشگاه خواستار پایان حکومت نظامی شدند. فرستادهٔ ویژهٔ شاه همچنان با روسای دولت های عربی دیدار می کند تا دربارهٔ ناپدید شدن موسی صدر تحقیق کند؛ سازمان اپوزیسیون «جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر» نیز از سازمان های حقوق بشر در نیویورک خواسته تا به این موضوع رسیدگی کنند.
در گزارش های رسانه ای آمده است که فریدون موثقی، فرستادهٔ مخصوص شاه در روز ۱ اکتبر با اسد، رئیس جمهور سوریه دیدار کرده تا دربارهٔ امام موسی صدر تحقیق کند. در پی این دیدار، موثقی با شاه حسین ملاقات کرد. رسانه ها گزارش می دهند که سید مهدی روحانی، از رهبران شیعیان اروپا نیز از ژیسکاردستن درخواست کرده تا دستور جستجو برای یافتن امام را صادر کند. در تهران، جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر (که به اپوزیسیون جبهه ملی نزدیک است) از سازمان بین المللی حقوق بشر در نیویورک درخواست کرده تا کمیته ای برای بررسی این مشکل تشکیل دهند.
سالیوان
***
امام ناپدید شده
۳ اکتبر ۱۹۷۸
۱. شریف امامی، نخست وزیر ایران در ملاقات روز ۲ اکتبر به سفیر بریتانیا و من گفت که دولت او با امام موسی صدر تا پیش از ناپدید شدنش در لیبی، در تماس بوده است. به گفتهٔ او صدر پذیرفت که [آیت الله] خمینی را رها کرده و حمایتش از شاه را علنی کند. در جایی از صحبتش گفت که «ما توانستیم او را قانع کنیم».
۲. اگر این امام زیرک توانسته باشد که با حکومت ایران معامله کند و در عین حال نقش کانال ارتباطی را برای انتقال پول لیبی به [آیت الله] خمینی را ایفا کند، این حقیقت می تواند در ناپدید شدنش تاثیر داشته باشد. فکر می کنم کلنل قذافی تحمل آن را نداشته باشد که کسی از او سوءاستفاده کند.
سالیوان
***
مسلمانان لبنان از دولت ایالات متحده برای یافتن امام موسی صدر کمک خواسته اند
۴ اکتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۴ اکتبر اعضای جامعه مسلمان و دروزی لبنان از کاردار درخواست کردند تا دولت ایالات متحده در یافتن امام موسی صدر یاری کند. کاردار گفت که درخواست آن ها را به دولت ایالات متحده منتقل خواهد کرد. دربارهٔ بحران های حال حاضر لبنان، سخنگوی این گروه گفت که گمان نمی برد که کنفرانس بین المللی لبنان و یا پیشنهاد فرانسه برای قرار دادن نیروهای لبنانی در میان شبه نظامیان و سوری ها کمکی به حل مشکلات کند. اما اضافه کرد که ارتباط با کشورهای خارجی دوست می تواند کمک کند.
۲. اعضای انجمن مسلمانان لبنان در روز ۴ اکتبر با کاردار تماس گرفتند. اعضای این گروه عبارتند از:
محمود حافظ، سنی، سفیر بازنشسته، سخنگوی گروه
فایض نصولی، سنی، وکیل و از اعضای کمیتهٔ مشاورین مسلمان
شریف صُبرا، سنی، بازرگان و عضو کمیتهٔ مشاورین مسلمان
فرید ابوشغرا، دروز، نمایندهٔ شیخ دروز
احمد کوبیسی، شیعه، وکیل و از اعضای مجلس اعلای شیعیان لبنان
نبیه بری، شیعه، وکیل و از اعضای مجلس اعلای شیعیان لبنان.
۳. سفیر – حافظ - گفت که این گروه آمده تا از دولت ایالات متحده درخواست کند تا هر کمکی حتی تحمیل فشار را انجام دهند تا از مکان امام موسی صدر، که گفته می شود هنوز در لیبی است، اطلاعی به دست آید، زیرا هیچ دلیل موثقی وجود ندارد تا نشان دهد که او لیبی را ترک کرده است. حافظ گفت که این گروه به نمایندگان کشورهای مختلف این درخواست را ارائه داده است. کاردار گفت که درخواست آن ها را به دولت آمریکا منتقل خواهد کرد و ناپدید شدن امام برای همهٔ ما یک معماست.
۴. احمد کوبیسی گفت که بازگشت امام به لبنان مایهٔ نگرانی همهٔ مسلمانان است و اگر امام سالم بازنگردد شاهد واکنش های شدیدی در جهان اسلام خواهیم بود. او همچنین اضافه کرد که پنج کشور دیگر عربی (بدون ذکر نام) تایید کرده اند که هیچ شواهدی در دست نیست که نشان دهد صدر لیبی را ترک کرده است و اگر دولت لبنان درخواست کند، ایتالیا پذیرفته است که رسما اعلام کند امام هرگز به ایتالیا نیامده است.
۵. حافظ در مورد شرایط کنونی لبنان گفت که فکر نمی کند یک کنفرانس بین المللی راهگشای بحران های حال حاضر باشد اما برقراری ارتباط با کشورهای دوست می تواند ایدهٔ خوبی باشد. دربارهٔ پیشنهاد فرانسه برای قرار دادن نیروهای لبنانی در میان شبه نظامیان و سوری ها، حافظ گفت که به نظر غیرمنطقی است که یک نیرو میان شبه نظامیان و سوری ها قرار بگیرد؛ سوری هایی که خود به عنوان رابط میان گروه های مخالف وارد عمل شده اند.
۶. کوبیسی گفت که شاید لبنانی ها به جایی رسیده اند که به تنهایی قادر به حل مشکلات نیستند و شاید کشورهای نزدیک و دوست بتوانند در این مرحله کمک مناسبی باشند. او که بار دیگر ابراز امیدواری می کرد که در جستجوی امام به آن ها کمک شود، گفت که صدر پس از بازگشت به لبنان می تواند در برقراری صلح نقش بسزایی ایفا کند.
***
ناپدید شدن امام موسی صدر
۵ اکتبر ۱۹۷۸
۱. روزنامه های ایران در روز ۵ اکتبر به نقل از موثقی، نمایندهٔ مخصوص ایران، گفته اند که سه دولت در پی یافتن امام موسی صدر هستند: دولت لیبی، دولت سوریه و کشور سومی که امکان افشای نامش وجود ندارد.
۲. در همین حال، خبرهای رویترز از رم در ایران بازتاب بسیاری داشته است. رویترز از رم گزارش می دهد که یک گروه به نام «سازمان لبنانی های لبنان متحد» اعلام کرده که امام را ربوده و او را به آمستردام برده اند.
۳. توضیح: تاکنون خبر بسیار کمی از فرستادهٔ ایران در دست داریم.
سالیوان
نظر شما :