پایان دوره اوباما و تاثیر آن بر توافق

نویسنده: جی. متیو مک آینیس*

دیپلماسی ایرانی: تصویب لایحه کورکر - منندز در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا با موضوع بازنگری و بررسی هر گونه توافق هسته ای با ایران در هفته گذشته، چندان موجب ناراحتی تهران نشد. مقامات ایران دریافتند این لایحه تاثیر اندکی بر روند دستیابی به توافق نهایی خواهد داشت و با توجه به همین مسئله در مقابل آن واکنش نشان دادند. حسن روحانی رئیس جمهور ایران اظهار بی تفاوتی کرد و یادآور شد ایران با قدرت های جهانی و نه کنگره آمریکا مذاکره می کند. کمیته هسته ای مجلس ایران نسخه مورد تایید خود را از توافق بر سر چارچوب توافقنامه نهایی هسته ای منتشر کرد تا بدین ترتیب فکت شیت وزارت امور خارجه آمریکا را به سخره بگیرد.

در حقیقت مسئله ای که می تواند موجب نگرانی ایران شود، رویدادهای احتمالی سال 2017 است. هر گونه توافقی تا پایان ماه ژوئن حاصل شود، دست کم برای شش ماه تا یک سال پیش از اینکه باراک اوباما کاخ سفید را ترک کند، به طور کامل اجرایی نخواهد شد. بدین ترتیب، ایران تا پیش از انتخاب رئیس جمهوری جدید آمریکا، حدود 12 ماه برای فعالیت اقتصادی در بازارهای جهانی بدون تحریم و بدون وجود هیچگونه تهدید نظامی فرصت خواهد داشت. دلیل اینکه ایران ترجیح می دهد تابستان امسال به توافق نهایی دست یابد همین است و از این روست که تهران سعی دارد تا سر حد ممکن از تحریم ها خلاصی یابد و در این میان از درگیری ها میان دولت اوباما و قانونگذاران آمریکایی استفاده می کند. اظهارات هیلاری کلینتون در مورد ایران در تبلیغات انتخاباتی وی نیز به همین دلیل مورد توجه قرار می گیرد. بر خلاف جمهوری خواهان که موضع خود را به وضوح اعلام کرده اند، موضع هیلاری هنوز کاملا مشخص نیست.

از سوی دیگر، فضای امنیتی قابل پیش بینی پس از دوران ریاست جمهوری اوباما را می توان دلیل تمایل ایران به تثبیت معامله دیرینه با روسیه در زمینه دریافت سامانه پیشرفته دفاع موشکی اس-300 دانست. اگرچه حسین دهقان وزیر دفاع ایران اعلام کرد این کشور مدل ارتقاء یافته اس-300 را دریافت می کند که نیازی به پشتیبانی مشاور روسی ندارد، اما پیش از اینکه اس-300 کاملا در ایران عملیاتی و در نزدیکی تاسیسات هسته ای این کشور نصب شود، دو سال طول می کشد. ایران ترجیح می دهد در سال 2017 عامل بازدارنده قابل اطمینان تری (در مقایسه با وعده های اوباما) برای مقابله با حمله نظامی احتمالی اسرائیل داشته باشد.

اکنون تنها سوالی که باقی می ماند این است که آیا توافق هسته ای تا ماه ژوئیه قابل دستیابی خواهد بود؟ مقامات ایرانی اصرار دارند که موضوع بررسی و نظارت بر تاسیسات نظامی در توافق نهایی مطرح نشود. ایران بر این باور است که جاسوس های غرب و اسرائیل در آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئول این نظارت ها خواهد بود، نفوذ دارند. اظهارات مقامات ایرانی در این زمینه چندان دور از تصور نیستند، اما اگر امکان بازرسی تاسیسات نظامی هسته ای وجود نداشته باشد، نمی توان دیگر بازرسی های آژانس را چندان موثر دانست.

با این حال، احتمال اینکه پنج به علاوه یک در نهایت در مورد بازرسی های آژانس به توافقی نه چندان شفاف دست یابند، وجود دارد. آژانس احتمالا به نگرانی های حل نشده در مورد برنامه هسته ای ایران رسیدگی خواهد کرد و در عین حال توافق می کند در مورد تحقیقات گذشته ایران کند و کاو نکند.

نگرانی های ایران در مورد سال 2017 زمانی که اوباما کاخ سفید را ترک می کند، چندان غیر منطقی نیست. اما مسئله اینجاست که ایران فکر می کند زمان بندی دست یابی به توافق برای آمریکا نیز همین اندازه مهم است و بدین ترتیب با تعیین خطوط قرمز برای دستیابی به توافقی بهتر تلاش می کند؛ اما با نزدیک شدن دور جدید گفت وگوها در وین، شاید بهتر باشد دو طرف محتاطانه عمل کنند.

منبع: امریکن اینترپرایز / ترجمه و اقتباس: طلا تسلیمی