آیا امکان محدود شدن ظرفیت هسته ای ایران وجود دارد؟

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات هسته ای بین ایران و گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) تا 24 نوامبر تمدید شده است. رابرت لیتوک، نویسنده کتاب شطرنج هسته ای ایران می گوید آنها قصد دارند در این مذاکرات موضوعات فنی مربوط به محدودیت برنامه های غنی سازی در ایران را بررسی کنند اما به طور بنیادین این مذاکرات مربوط به مناظره های سیاسی در ایران و ایالات متحده است. به گفته او در نهایت ایران با کاهش تعداد سانتریفوژها موافقت خواهد کرد. آنچه در زیر می خوانید متن گفت و گوی شورای روابط خارجی آمریکا با این عضو مرکز وودرو ویلسون است.

ایران و گروه 1+5 با تمدید مذاکرات تا نوامبر 2014 موافقت کرده اند. دو طرف چقدر با این درک اولیه که غنی سازی اورانیوم ایران در برنامه های تسلیحاتی مورد استفاده قرار نمی گیرد، فاصله دارند؟

این ویژگی چرخه سوخت هسته ای به خصوص توانایی غنی سازی اورانیوم است که گزینه انحراف به سوی برنامه های تسلیحاتی را روی میز می گذارد. تمرکز مذاکرات هسته ای بر محدود کردن برنامه های غنی سازی اورانیوم ایران است. اختلاف نظرهای تکنیکی غیر قابل حل نیست اما کابوس این است که مساله هسته ای ایران به پوششی برای مناظره های سیاسی بنیادی تر در دو طرف تبدیل شود.

این خیلی جالب بود که جان کری، وزیر خارجه آمریکا که هفته گذشته در مورد ملاقات اش با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی اش سخن می گوید به فتوای رهبری عالی جمهوری اسلامی در منع تولید و استفاده از تسلیحات کشتار جمعی اشاره کرد. نظر شما در این مورد چیست؟

این یک موضع گیری هوشمندان از جانب آمریکایی ها بود. در واقع با اشاره به این فتوا از مزیت آن به عنوان یک پوشش سیاسی برای عملکرد ایران استفاده شد. آمریکا قصد داشت با این اقدام فتوای رهبری عالی جمهوری اسلامی را به تهران یادآوری کند. جنبه مذهبی این فتوا برای آن مشروعیت سیاسی ایجاد می کند و به تهران امکان می دهد اقدامات لازم برای اطمینان دادن به جامعه بین المللی در مورد ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای اش را انجام دهد. این به معنی افزایش زمان گریز برای ایران و ورود به باشگاه هسته ای است. آمریکا می گوید دست کم به یک سال زمان نیاز دارد تا در صورتی که ایران محاسبه های استراتژیک در مورد تولید سلاح هسته ای را انجام داد، علیه آن واکنش نشان دهد. آنچه که در اظهارات اخیر کری جلب توجه می کرد اشاره او به سخنان رهبری عالی جمهوری اسلامی بود. زیرا هرچند حسن روحانی، رئیس جمهور ایران مسئولیت پرونده هسته ای را بر عهده دارد اما در ساختار جمهوری اسلامی، قدرت رئیس جمهور در مقایسه با رهبری محدود تر است و این رهبری عالی جمهوری اسلامی هستند که تصمیم گیری های نهایی را انجام می دهند. با توجه به نوع روابط ایران و آمریکا و ملاحظه های سیاست داخلی در دو طرف می توان گفت که مساله هسته ای یک مساله تکنیکی نیست. اگر این موضوع تکنیکی بود تا کنون این امکان وجود داشت که توافقی حاصل شود که به بخشی از ظرفیت غنی سازی را در ایران حفظ کند و در عین حال جامعه بین المللی را نیز در خصوص ماهیت برنامه های هسته ای ایران مطمئن کند. اما از آنجا که این موضوع سیاسی است و به دیپلماسی هسته ای بستگی دارد؛ حل آن نیز دشوار می نمایند.

برخی ناظران بین المللی به ایران به عنوان یک متحد بالقوه برای ایالات متحده در منطقه می نگرند و برخی دیگر نیز ایران را دردسری برای آمریکا توصیف می کنند، نظر شما چیست؟

فضای منطقه با جنگ سوریه و آنچه هم اکنون در عراق می گذرد دستخوش تحولات اساسی شده است. منافع استراتژیک ایران و آمریکا به خصوص در مقابله با گروه های تندروی سنی در عراق تا حدودی همپوشانی دارد. اما یک همکاری علنی بین دو کشور غیر محتمل به نظر می رسد. البته شرایط جدید منطقه این پرسش را مطرح کرده است که آیا ایران از این فضا به عنوان اهرمی در مذاکرات هسته ای استفاده می کند؟ تا امروز مدرک مستندی در این زمینه مشاهده نشده است. همانطور که هنری کیسینجر می گوید، ایران باید تصمیم بگیرد که می خواهد یک ملت باشد یا یک علت. مساله هسته ای ، پوششی برای این بحث بنیادین است که نتیجه آن مشخص نیست.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10