ادامه مذاکرات سوریه و اسرائیل

نخست وزیر ترکیه به منظور از سرگیری مذاکره میان دمشق و تل آویو امروز چهارشنبه (31 تیر) به سوریه سفر می‌کند.
رجب طیب اردوغان در سفر به دمشق با مقامات عالی رتبه سوری از جمله "بشار اسد" رئیس جمهور سوریه دیدار و علاوه بر از سرگیری مذاکره میان دمشق و تل آویو، درباره مسائل منطقه‌ای مورد اهتمام دو کشور رایزنی خواهد کرد.

احمد داود اوغلو وزیر خارجه ترکیه نیز اردوغان را در این سفر همراهی می‌کند. سوریه و اسرائیل با میانجیگری ترکیه تاکنون چهار دور مذاکرات صلح برگزار کرده‌اند.
پس از تجاوز اسرائیل به غزه در اواخر سال گذشته میلادی و روی کار آمدن کابینه افراطی نتانیاهو در سرزمین‌های اشغالی، روند مذاکرات غیرمستقیم میان تل آویو و دمشق با میانجیگری ترکیه متوقف شد. سوریه خواهان خروج اسرائیل از بلندی‌های جولان است.

مذاکرات صلح سوریه و اسرائیل با میانجیگری ترکیه از سال 2008 آغاز شده است. این مذاکرات درحالی آغاز شد که بحث علل حمله چند ماه پيش جنگنده‌هاى اسرائيلى به سوريه در رأس اخبار مربوط به خاورميانه قرار داشت و سازمان سيا و کنگره آمريکا نيز جنگ‌روانى گسترده‌اى را عليه اين کشور به راه انداخته بودند. بنابراین پيام ديدار اردوغان و اسد اهميتى دو چندان پيدا کرد. شبکه الجزیره نیز در آن زمان گزارش داد که ایهود المرت، نخست وزیر وقت اسرائیل برای عقب نشینی از بلندی‌های جولان در ازای صلح با سوریه آماده است.

اولمرت دومين فرد بعد از اسحاق رابين در اسرائیل بود که در زمينه عقب نشينى از جولان تعهد مى‌داد.
رابين در زمان حيات خود به‌صورت کتبى تعهد به عقب نشينى از جولان داده بود که ترور وى باعث شد تا جانشين‌اش، شيمون پرز، همه وعده‌هاى خلفش را فراموش کند و شطرنج دمشق و تل آويو را در ميانه بازى برهم بريزد.

بلندى‌هاى جولان فلاتى است که بين کشورهاى لبنان، اردن، سوريه و فلسطين قرار گرفته و مساحت آن ۱۸۶۰ کيلومتر مربع به گفته سورى‌ها و ۱۱۵۸ کيلومتر مربع طبق گفته اسرائيلى‌هاست که رژيم‌صهيونيستى در جنگ سال ۱۹۶۷ آن را به همراه بخش‌هايى از کرانه باخترى و بيت المقدس به اشغال خود در آورد و از همان آغاز اشغال اين منطقه، آن را جزئى از خاک فلسطين اشغالى اعلام کرد و نمايندگان هيات‌هاى اين رژيم در مذاکرات خود با اعراب نيز همواره بر اين امر تاکيد کرده‌اند.

تصميم آنکارا براى ميانجيگرى در بحران‌هاى خاورميانه با سکوت همراه با تاييد آمريکا و اسرائيل همراه شد. آنکارا از زمان روى کار آمدن حزب عدالت و توسعه تلاش فراوانى را براى جلب اعتماد بازيگران خاورميانه انجام داده است که اکنون شاهد جلوه‌اى از آن در بحران روابط دمشق-تل‌آويو هستيم.

برخى تحليلگران مسائل منطقه با وجود تکذيب‌هاى مکرر دمشق معتقدند تل آويو و دمشق پیش از آغاز مذاکرات گفت‌وگوهاى سرى فراوانى داشته‌اند.

اين تحليل البته نمى‌تواند چندان هم بيراه باشد چه آنکه به‌عنوان نمونه جيمى کارتر، رئيس‌جمهورى سابق ايالات متحده در سفرش به منطقه و پس از ديدار با مقامات دمشق گفته بود اسرائيل و سوريه ۸۵ درصد اختلافات خود را در زمينه مرزها، منابع آب، ايجاد منطقه امنيتى و حضور نيروهاى بين‌المللى حل کرده‌اند.
اسرائيل، سوريه و ترکيه هريک منافع خود را در اين گفت‌وگو مى‌جويند. ترک‌ها مى‌کوشند در قامت يک ميانجى موفق بحران‌هاى خاورميانه ظاهر شوند.

بشار اسد هم به‌دنبال بازپس‌گيرى جولان و تحقق رؤياى پدرش حافظ اسد از سويى و حل مشکلات خود با رژيم‌صهيونيستى و به تبع آن آمريکاست. صهيونيست‌ها نيز اگر جولان را پس دهند در عوض آن خواهان قطع حمايت دمشق از جريان‌هاى مقاومت خواهند شد.

سوریه برای ادامه روند مذاکرات از خود تمایل نشان داده بود و حتی روزنامه اسرائيلى هاآرتص طى گزارشى نوشت بشار اسد رئيس جمهور سوريه هنگام ديدار وزير خارجه هلند از دمشق نامه‌اى را براى بنيامين نتانياهو فرستاده است. گرچه از محتواى اين نامه اطلاعى در دست نيست و تاکنون منابع سورى نيز آن را تاييد نکرده اند اما در صورت صحت مى‌تواند نشان دهد که سوريه متمايل به گفت‌وگوهاى مستقيم صلح با اسرائيل است. سوريه از طريق ترکيه نيز اين موضوع را به گوش مقامات تل آويو رساند که تمايل دارد گفت وگوهاى قطع شده گذشته را از سر بگيرد. تا پيش از بحران غزه، سوريه و اسرائيل چهار دور مذاکرات غيرمستقيم را با يکديگر در استانبول پيش برده بودند.

روابط سوریه و امریکا
دولت بوش در فوريه 2005 سفير خود در سوريه را به دنبال ترور رفيق حريرى نخست وزير اسبق لبنان از اين کشور بازگرداند. امريکا بيش از چهار سال است که سفيرى در سوريه ندارد. غرب سوريه را به دست داشتن در حادثه ترور رفيق حريرى متهم مى کند و اين درحالى است که بشار اسد رئيس جمهور سوريه اين اتهامات را رد کرده است.

پس از روى کار آمدن اوباما، روابط سوريه و امريکا تا حدود زيادى رو به بهبودى گذاشته است و مقام‌هاى امريکايى مى‌گويند او در راستاى تلاش براى استقرار صلح در خاورميانه، به کوشش در زمينه انعقاد توافق صلح بين سوريه و اسرائيل متعهد است.

با روی کار آمدن باراک اوباما و آغاز دوباره فعالیت سفرای دو کشور، روابط سوریه و امریکا دوباره در سطح سفرا ارتقا پیدا کرد. بنابراین در چنین شرایطی احتمال این وجود دارد که سوریه هم در جبهه امریکایی‌ها قرار بگیرد. از طرف دیگر امریکا خواهان مذاکره و برقراری رابطه با ایران است. بنابراین دور از ذهن نیست که امریکا به نفع خود از سوریه برای مذاکره با ایران استفاده کند و روابط سوریه و ایران وارد مرحله جدیدی شود و تعریف جدیدی داشته باشد.

امريکا بارها بر نقش مهم و منطقه‌اى سوريه تاکيد کرده است اما در عين حال از اين کشور مى‌خواهد پشتيبانى و حمايت خود را از گروه‌هاى فلسطينى نظير حماس و ساير گروه‌هاى مقاومت فلسطينى و حتى جنبش حزب الله لبنان برداشته و روابط خود با ايران را هم کمرنگ کند. سوريه با رد تروريست بودن اين گروه‌ها همچنان بر حمايت خود از مقاومت فلسطين تاکيد مى‌ورزد و روابط خود با ايران را استراتژيک مى‌داند. به هرحال از سرگيرى دوباره روابط ديپلماتيک بين سوريه و امريکا مى‌تواند بر برخى از تحولات آتى منطقه از جمله رابطه اين کشور با ايران يا حمايت از گروه‌هاى مقاومت تاثيرگذار باشد.

از سوی دیگر پیش از این اسرائیل خواهان قطع روابط ایران و سوریه بود. اما امروز تغییر موضع داده است. شیمون پرز اخیرا اعلام کرده است که باید توافقنامه امنیتی ایران و سوریه لغو شود. این اظهار نظر نشان می‌دهد که دیگر اسرائیل خواهان قطع کلی روابط ایران و سوریه نیست چرا که می‌داند چنین مسئله‌ای اتفاق نخواهد افتاد.

در این میان ترکیه نیز برای ارتقای نقش منطقه‌ای خود از این فرصت استفاده کرده است و به عنوان میانجی میان اسرائیل و سوریه وارد عمل شده است. وزیر امور خارجه ترکیه نیز که در این سفر اردوغان را همراهی می‌کند پیش از این در مذاکرات صلح فعالیت‌های زیادی داشت و حتی در جنگ غزه ریاست هیات ترک در مذاکره برای جنگ غزه را برعهده داشت. حضور وی در این مرحله می‌تواند برگ برنده‌ای در دست ترک‌ها باشد.