احیای برجام، شاید ۲۰۲۳ اگر دیر نشده باشد

نویسنده: دانیل لاریسون Daniel Larison

دیپلماسی ایرانی: شکست احیای برجام، ناکامی مشترک آمریکا و ایران بود چرا که هر دو دولت با کش دادن به گفت وگوها، مواضع خود را سخت تر کردند اما دولت اسرائیل هم مسئولیت چشمگیری در گذاشتن چوب لای چرخ گفت وگوها داشت تا در بازگشت آمریکا به برجام خرابکاری کند. این دولت نه تنها از فشار سیاسی در واشنگتن برای بازداشتن دولت بایدن از توافق با ایران استفاده کرد بلکه با عملیات پنهان ترور و خرابکاری در ایران، تلاش کرد بازگشت به برجام را برای ایران هم دشوار کند.

البته تلاش های اسرائیل برای خرابکاری در گفت وگوها، از تلاش های خرابکارانه آنان در برنامه هسته ای ایران موفق تر بود. حملات اسرائیل تاثیر مهمی در تحریک ایران به گسترش برنامه هسته ای خود فراتر از محدوده های گذشته داشت. در نتیجه حملات اسرائیل که برای تاخیر در پیشرفت برنامه هسته ای ایران انجام می شد، این برنامه سرعت بیشتری گرفت و با غنی سازی شصت درصدی و کاهش همکاری با آژانس هسته ای، به اوج تازه ای رسید.

گسترش برنامه هسته ای ایران، فشار بیشتری را بر دولت جو بایدن گذاشت تا هیچ امتیاز معنی داری که بتواند گفت وگوها را به سرانجام برساند، واگذار نکند. همزمان، دولت آمریکا در این یک سال و نیم گذشته هر چه توانست برای "اطمینان بخشی" به دولت اسرائیل انجام داد، از مشورت های پیوسته گرفته تا واگذاری اخیر هواپیماهای تانکر سوخت رسان که اسرائیل برای حمله به ایران به آنها نیاز دارد. البته همه این دلجویی ها، هیچ قدرشناسی ای برای دولت بایدن به ارمغان نیاورد.

به نظر می رسد که دولت های اروپایی، تنها طرفی هستند که از شکست گفت وگوها نگرانند و اگر نبود تلاش های پیوسته میانجیگران اروپایی، فرایند گفت وگوها ماه ها پیش از هم پاشیده بود. متاسفانه درخواست های اروپا، با گوش های بسته در تهران و واشنگتن روبه رو شد و این هر دو دولت دست از سماجت برنداشتند و سازش نکردند. 

دولت آمریکا نمی خواهد که گفت وگوها را خاتمه دهد اما آماده ارائه مشوق های بیشتری به ایران هم نیست که بتواند موضع دولت رییسی را نرم کند. اگر آنکه در مواضع دو طرف، دگرش مهمی رخ ندهد، احتمال فزاینده ای هست که توافق هسته ای از هم بپاشد یا تنها روی کاغذ زنده بماند.

هیچ امتیازی برای دوران پس از انتخابات میان دوره ای آمریکا به امید حل و فصل این مشکلات معطل نمانده است. احیای برجام در سپتامبر یا اکتبر، هیچ هزینه ای برای دولت بایدن در انتخابات آینده و رقابت بر سر کرسی های سنا نخواهد داشت. اگر این توافق، پیش از انتخابات نوامبر احیا نشود، احتمالا کار به سال 2023 می کشد و چه بسا که آن زمان، برای بازگشت به برجام بسیار دیر باشد.

هیچ زمانی بهتر از هم اکنون، برای احیای یکی از نیرومندترین توافق های عدم اشاعه هسته ای وجود ندارد. اگر آمریکا و ایران نتوانند از این فرصت بهره گیرند، حسرتی برای همگان است.

منبع: اندیشکده کوئینسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11