چه‌بسا طالبان به زودی پاکستان را پشیمان کند

نویسنده: آنکال ووهرا (Anchal Vohra)

دیپلماسی ایرانی: سلطه طالبان بر کابل که یک پیروزی برای تشکیلات سیاسی پاکستان به‌شمار می‌رود چه‌بسا برای مردم پاکستان به یک تراژدی تبدیل شود. نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره پیامدهای امنیتی تشکیل یک امارت اسلامی در همسایگی وجود دارد. به‌علاوه صدای طرفداران حاکمیت کامل شریعت در پاکستان با پیروی از طالبان بلندتر هم خواهد شد.

چندین دهه فعالیت برای اسلامی کردن پاکستان شمار بسیاری از مردم این کشور را به سوی دیدگاه‌های‌ مذهبی سوق داده و آداب و رسوم اجتماعی یک جامعه دارای تنوع فرهنگی را تغییر داده است. با برقراری نوعی خاص از اسلام‌گرایی در افغانستان توسط طالبان، پاکستان نیز ناگزیر افراطی‌تر خواهد شد. 

امیر رعنا، تحلیلگر مسائل امنیتی پاکستان می‌گوید هرچه بیشتر پاکستانی‌ها در پی الهام گرفتن از طالبان باشند مقابله با تبلیغات برای کشور و جامعه اسلامی، دشوارتر خواهد شد. «طالبان تنها منبع الهام‌بخش برای جوانان سردرگم پاکستانی خواهد بود. احزاب سیاسی این پیروزی را جشن می‌گیرند. این روند پاکستان را بیشتر طالبانیزه می‌کند. محبوبیت فزاینده طالبان همچنین باعث خواهد شد تا سایر فرقه‌ها (فرقه‌های غیرسنی) احساس ناامنی کنند. این فشارها می‌تواند تنش‌های بین فرقه ها را گسترش دهد» و باعث افزایش تعصب و ناشکیبایی در کل جامعه شود.

به‌علاوه، برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که طالبان در پیروی از فرامین حامی اصلی‌شان یعنی پاکستان مطابق انتظارات اسلام‌آباد عمل نخواهند کرد، دست‌کم برای اینکه در برابر مردم افغانستان تظاهر به استقلال و عدم وابستگی کنند. پاکستان در افغانستان به‌شدت منفور است و طالبان هوشیارانه تلاش می‌کند که در چشم مردم این کشور دست‌نشانده اسلام‌‌آباد به‌نظر نرسد. 

طالبان همچنین در تامین برخی منافع امنیتی پاکستان از جمله پایان دادن به حمایت از تروریست‌های ضدپاکستان و تحویل دادن این افراد به اسلام‌آباد خودداری می‌کنند. یک رهبر طالبان در کابل به شرط فاش نشدن نامش به فارین پالیسی گفت: «ما عروسک‌های خیمه‌ شب‌بازی پاکستان نیستیم. ما مستقل هستیم».

خطر دیگر برای اسلام‌آباد، تقویت طالبان پاکستان به واسطه پیروزی طالبان افغانستان است. طبق گزارش اخیر شورای امنیت سازمان ملل، طالبان افغانستان و طالبان پاکستان «درست همانند گذشته روابط خود را ادامه می‌دهند». مشاهدات پایشگران سازمان ملل حاکی از آن است که طالبان پاکستان در جنگ اخیر به طالبان افغانستان در برابر نیروهای دولت افغان کمک‌های نظامی ارائه کردند. 

افراسیاب خطاک، یک رهبر پشتون و روشنفکر پاکستانی، گفت: «دولت پاکستان همواره دولت‌های منتخب افغانستان را به حمایت از طالبان پاکستان متهم می‌کرد، در حالی که طالبان پاکستان در کنار طالبان افغان (با دولت این کشور) جنگید. این نشان می‌دهد که دولت پنهان ما چه سیاست غلطی را دنبال کرده است».

به گفته خطاک دلیل اصلی حمایت و حفاظت از طالبان این بود که افغانستان به کشوری تحت الحمایه تبدیل شود و رهبری آن هویت مذهبی را بر هویت قومی ترجیح دهد و در وهله نخست خود را مسلمان بداند، نه افغان. «سیاست پاکستان این بود که از طاللبان برای ساختارشکنی در هویت افغانستان استفاده کند و هر چیزی را که نماد افغانستان بود از بین ببرد».

با گذشت زمان، طالبان به خوی استثمارگری‌ حامیان پاکستانی‌ خودشان پی برده‌اند. طالبان می‌داند که پاکستان اهرم اقتصادی بزرگی در افغانستان محصور در خشکی دارد، اما اکنون در فرایند تثبیت قدرتشان چه‌بسا بخواهند از طالبان پاکستان به عنوان اهرمی علیه اربابانشان استفاده کنند، کسانی که به طالبان پناه دادند اما با بسیاری از رهبران آنها بدرفتاری کردند.

لیبرال‌های پاکستان به مقاومت در برابر طالبانیزه شدن پاکستان ادامه خواهند داد، هرچند آنها اکنون در ضعیف‌ترین موضع چند دهه اخیر قرار دارند، بنابراین ممکن است این مساله برای دولت پنهان پاکستان اهمیتی نداشته باشد. با این حال، بازگشت طالبان می‌تواند برای دولت پنهان پاکستان هم یک پیروزی پرهزینه و آسیب‌زا باشد. ایده‌هایی که به شکل‌گیری طالبان انجامید اکنون دامنگیر پایه‌‌های دولتی شده است که تصور می‌شد به واسطه طالبان از آن حمایت می‌شود.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11