جنگ‌های عصر جدید

دیپلماسی ایرانی: واقعیت این است که یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ آغازگر مرحله جدیدی در تغییرات تاریخی است؛ تغییراتی که در زمینه امنیت و تهدیدهای فراروی آن مشهود و جدی است. امروزه تهدید دیگر یک آدرس مشخص نداشته و فرستنده آن نیز گمنام است. به‌رغم سرمایه‌گذاری گسترده در بعد کلاسیک ارتش‌های دنیا؛  امروزه تعریف‌های زیادی در مورد جنگ سایبری ارائه شده است. این نبرد مدل جنگ بدون درد و خونریزی که با نتایج ارزشمند و مهم‌تر همراه بوده و پیروزی یا شکست در آن چندان قابل تفکیک نیست؛ مخصوصا اگر در این نیرو عامل ایدئولوژیک، اقتصادی و نظامی به مقابله برخیزند و مهم‌ترین هدف آن دانستن همه چیز از دشمن و هیچ ندانستن او از شما و برهم زدن موازنه اطلاعات و دانش به نفع نیروهای خودی باشد. در اینجا  موازنه توان رزمی وجود ندارد و در این جنگ ابعاد روانی آن به اندازه ابعاد فنی آن اهمیت دارد. جنگ سایبری ترکیبی از نبردهای ذیل است:

۱- جنگ بر پایه اطلاعات ۲- جنگ الکترونیک ۳- جنگ فرماندهی و کنترل (از بین بردن مغز متفکر دشمن) ۴- نبرد هکرها ۵- جنگ اطلاعات اقتصادی ۶- جنگ روانی.

در ادامه به بررسی مهم‌ترین جنگ‌های سایبری می پردازیم؛ طبق اسناد  اولین حمله سایبری در سال ۱۹۸۲ انجام گرفت در زمانی که جاسوسان شوروی سابق یک سیستم کنترل رایانه‌ای از یک شرکت کانادایی سرقت کردند. در واقع جاسوسان روسی قربانی عدم اطلاع از وجود بمب منطقی موجود در این سیستم کنترل شدند. این بمب منطقی موجب انفجار بسیار قوی در خط لوله گاز سیبری شد. مهم‌ترین جنگ سایبری قرن بیستم مربوط به ایجاد اختلال در سیستم فرماندهی و هدایت ناتو در جریان جنگ کوزوو و حمله به یوگسلاوی سابق بود که به اذعان مقامات ناتو این جنگ سایبری اجرای نقشه‌های عملیاتی را با مشکل جدی همراه کرده و تاخیر چندین روزه‌ای را در برنامه حملات موجب شد در این حملات صفحات وب ناتو مختل و حتی دسترسی به تارنماهای ناتو غیر ممکن شد. قبل از یازده سپتامبر ۲۰۰۱ ریسک تهدیدات در فضای مجازی فقط توسط گروه‌های خاص و تخصصی بررسی می‌شد؛ ولی از آن به بعد این ریسک به یک واقعیت عینی در جامعه درون وابسته کنونی تبدیل شده است هر روز هزاران وب‌سایت، شبکه اینترنتی و بانک‌های اطلاعاتی سازمانی و شخصی هدف حملات سایبری مهاجمان ناشناخته قرار می‌گیرد و جنگ الکترونیک موجب اختلال در ارتباطات رادیویی، رادارها و سیستم‌های هدایتی شده و از این طریق شنود و استراق‌سمع هم صورت می‌پذیرد. در سال ۲۰۰۸ جدی ترین حملات سایبری بر علیه رایانه‌های آمریکایی اعمال شد و از طریق اتصال یک حافظه جانبی به لپ‌تاب های  ارتش آمریکا در یکی از پایگاه‌های خاورمیانه‌ای یک برنامه نرم‌افزاری جاسوسی توانست مجموعه سیستم کشف و طبقه‌بندی را مختل کند. تا اواخر قرن بیستم استراتژی جنگ احتمالی با آمریکا را بر مبنای نیروی انسانی و تجهیزات تدوین کرده بودند؛ ولی پس از دو جنگ خلیج ‌فارس دریافتند که در نبردهای مدرن نظامی راهبرد برتری نفری پاسخگو نبوده و به راهبرد برتری و حاکمیت اطلاعاتی و انحصار سایبری نیاز است.

موضوع مهم دیگر چالش امنیت سایبری شهرهای  هوشمند است ؛ شهرها در سراسر دنیا رو به سمت هوشمند شدن پیش می روند و این امر فرصت بزرگی را به مهاجمین برای انجام حملات سایبری می دهد.شهرها برای هوشمند شدن نیازمند اتخاذ تکنولوژی های جدید هوشمندمی باشند. هر تکنولوژی یا سیستم جدید شهری یک فرصت جدید به مهاجمان سایبری می دهد. در ادامه با چالش های امنیتی شهر های هوشمند بیشتر آشنا می شویم. به عنوان مثال، بسیاری از ارتباطات بین سیستمهای کنترل ترافیک و چراغ های راهنمایی در سیستم کنترل هوشمند ترافیک، بدون هیچ رمزنگاری و یا احراز هویتی صورت می گیرد و امکان تغییر و یا جعل داده توسط مهاجم را فراهم می آورد .
همچنین یکی از مهمترین حملاتی که به شبکه هوشمند برق وارد است، مربوط یه جلوگیری از ارائه سرویس از طریق ازدحام کانال، سیل ریزی محاسباتی تجهیزات با توان محاسباتی کم (مانند کنتورهای هوشمند)، که ممکن است باعث ایجاد خاموشی در سطح گسترده گردد. جعل داده های حسگرهای مختلف یکی دیگر از تهدیدات پتانسیل در حوزه ی شهری است. همچنین وابستگی زیاد به شبکه ی اطلاعات قطعا شبکه ی هوشمند را دچار آسیب پذیری ظرفیت های مرتبط با ارتباطات و سیستم های شبکه ای می کند. در شبکه های سنتی برق، سیستم های کنترل کننده ی شبکه ی برق از محیط های ناامن مانند اینترنت ایزوله نگه داشته می شدند. اما در شبکه هوشمند حملات امنیتی به زیرساخت شبکه ی برق بسادگی از نقاط مختلف زیرساخت قابل انجام است .محور مهم دیگر چالش امنیتی سیستم حمل ونقل هوشمند با اطلاعات ساختگی است که این حمله هنگامی اتفاق می افتد که اطلاعات ارسالی توسط متخاصمان مانند گواهینامه ها، اخطارها، پیام های امنیتی و شناسه ها درست نباشند. متخاصم داده را تغییر داده، جعل کرده و یا تکرار می کند تا با تعداد زیادی نام مستعار  سایر رانندگان را به اشتباه اندازد. چالش امنیتی بسیار مهم دیگر مربوط به سلامت هوشمند می باشد که  آسیب پذیری امنیتی در سیستم های مراقبت پزشکی پیآمدهای مختلف شامل جلوگیری از سرویس تا مرگ برای بیماران به همراه خواهد داشت. 

یک موضوع بسیار مهم  حملات سایبری به ایران است که طی سال‌های اخیر ایران نیز در برابر حمله مهاجمان سایبری قرار گرفته است و تاکنون اروپایی ها در موضع گیری بر علیه این گونه حملات رویکردی منفعلانه و ساکت محور داشته اند و ضرورت دارد در این بخش رایزنی نزدیک تری صورت پذیرد. حمله سایبری با ویروس استاکس نت مهم‌ترین آنها بود که با هدف قرار دادن ۴۵۰۰۰ سرور هدایتی و کنترل زیمنس انجام شد. اهمیت این حمله چنان بود که مایکروسافت نیز ضمن خطرناک توصیف کردن حملات اعلام کرد: ایجاد این ویروس اینترنتی حداقل ده هزار روز نیروی انسانی وقت برده است. در سال گذشته نیز با ویروس مخرب جدیدی به نام شعله ده‌ها هدف دولتی و سازمانی در کشورمان مورد حمله قرار گرفت؛ که حمله به وب سایت وزارتخانه‌های علوم و نفت کشورمان در این راستا بوده است.. مهم‌ترین حملات  صورت گرفته مربوط به  ویروس های شعله ،استاکس‌نت و اکتبر سرخ بوده است. در ژوئن ۲۰۱۰ تأسیسات هسته‌ای ایران در نطنز توسط یک بدافزار به نام «استاکس نت» مورد حمله سایبری واقع شد. طبق گزارش‌ها، «استاکس‌نت» که با مشارکت آمریکا و اسرائیل طراحی شده بود، نزدیک به هزار گریزانه تأسیسات اتمی ایران را نابود کرده و باعث شد برنامه اتمی ایران ۲ سال عقب بیفتد. این ویروس رایانه‌ای طراحی شده بود تا نزدیک به ۶۰ هزار رایانه را آلوده کند، اما این ویروس نتوانسته آسیب چندانی وارد کند و در نتیجه  کشورمان به راه حلی برای مقابله با این ویروس دست یافت که این باعث بهتر شدن وضعیت دفاع سایبری و پیشرفت آن شد. بهترین واژه در مقابل حمله سایبری، دفاع سایبری است. تهدیدات سایبری این روز‌ها در حال گسترش بوده و بهترین راه مقابله با آن‌ها آمادگی پیش از حمله و دفاع سایبری پس از حمله است. در سطح کلان با توجه به تهدیدات حوزه سایبر، کشور‌ها به ایجاد سازمان دفاعی مخصوص این حوزه برای مقابله با این تهدید‌ها اقدام و در حال بهینه کردن آن هستند تا بتوانند از حساسیت و آسیب پذیری ارکان خود در مواجهه با تهدید‌های سایبری دفاع کنند.از نوامبر ۲۰۱۰ میلادی سازمانی با عنوان قرارگاه دفاع سایبری در ایران زیر نظر سازمان پدافند غیر عامل که خود یکی از زیرشاخه‌های نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران است، آغاز به کار کرد. البته در سال های اخیر حملات گشترده سایبری به ساختار هوشمند در کشورهای اروپایی صورت پذیرفته که در ماههای اخیر شاهد چندین حمله سایبری مهم در یونان ؛ کشورهای بالتیک و بلغارستان بودیم. 

اخیرا" با همکاری سفارت کشورمان در رومانی و دانشگاه علوم سیاسی و مدیریت اجرایی بخارست ؛ وبیناری با موضوع مدیریت هوشمند و امنیت سایبری با مشارکت قابل توجه متخصصین اروپایی و کشورمان برگزار شد که در دو بخش موضوعات مهم و ابعاد هوشمندسازی و امنیت سایبری بررسی و مورد تبادل نظر قرار گرفت؛ که این نوع ابتکار و نمونه های مشابه دیگر می تواتد به تعمیق شناخت متقابل و یافتن زمینه های مفید همکاری تخصصی در حوزه هوشمند سازی و امنیت سایبری کمک نماید. موضوع مهم این که یکی از مشکلات کشورها برای برخورد با مهاجمان سایبری خارجی نبود ساز و کار قانونی است، امری که دیر یا زود قربانیان این حملات در مسیر تدوین و تصویب آن در مجامع تخصصی بین‌المللی گام برخواهد داشت و امید آنکه دستگاه‌های ذیربط کشورهای مختلف با همکاری سازمان های بین المللی و ارائه ابتکارات عملی در این زمینه پیشگام باشند و در واقع نقش دیپلماسی سایبری را برجسته تر نمایند؛ ولی تا آن زمان این سوال در اذهان عمومی ملت‌های مختلف بدون پاسخ خواهد ماند که آیا اگر این حملات سایبری منجر به تلفات انسانی عمده شود چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ و چه مرجعی به مجازات مهاجمان سایبری و با چه معیاری رسیدگی خواهد کرد؟
با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری کشورمان؛ در بخش بعدی به اهمیت نقش و جایگاه روسای جمهور  در روابط با اروپا می پردازیم.