نقش آزادی بیان در پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا

نویسنده: امیر بی پروا، فعال حقوق بشر، پژوهشگر حقوق بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در روزهای سخت شیوع ویروس کرونا، درگیر شدن کشور های مختلف، اجرای سیاست های فاصله گذاری اجتماعی، قرنطینه و محدودیت های مشابه، که ممکن است در دایره شمول این محدودیت ها قرار بگیرد بحث آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات است.

به موجب بند 2 ماده 19 میثاق حقوق مدنی و سیاسی، «هر کس حق آزادی و بیان دارد. این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به سرحدات خواه شفاها یا به صورت نوشته یا چاپ یا به هر صورت هنری یا به هر وسیله دیگر به انتخاب خود است.» این حق شامل آزادی در بیان مطالب، نشر، تبادل و تحصیل اطلاعات است. این حق قابلیت اعمال خارج از مرزهای سیاسی و جغرافیایی دارد و استثنائات آن در بند 3 ماده 19 میثاق آمده که شامل حقوق دیگران، امنیت، نظم، سلامت و اخلاق عمومی است.

در زمان همه گیری بیماری ها، دولت ها می توانند اطلاعاتی که منجر به افزایش شیوع بیماری و آسیب اشخاص می شوند را برای صیانت از سلامت عمومی و حفظ جان دیگر شهروندان محدود کنند، برای نمونه جلوی انتشار اطلاعات غیرعلمی و عقلایی چون تزریق مواد ضد عفونی کننده که منجر به آسیب به افراد می شوند را بگیرند. این نظارت و محدودیت ها برای تضمین حق بر سلامت انسان ها اقدام ضروری از سوی دولت ها و دیگر بازیگران است.

سوال اصلی این است که آزادی بیان در بیان مطالب و دسترسی به اطلاعات چگونه می تواند به نحو موثر با شیوع بیماری مقابله کند.  مهمترین اقدام برای پیشگیری از بیماری ها برای شهروندان، دولت ها و جامعه بین المللی دارا بودن اطلاعات صحیح و دقیق از میزان مبتلایان، ماهیت بیماری، میزان کشندگی و آسیب های آن و وضعیت کشور هاست. در دوران شیوع کرونا انتقاد مهمی که به سازمان بهداشت جهانی و دولت چین شد، عدم جامعیت و دقت اطلاعات ارائه شده از سوی دولت چین بود که باعث سهل انگاری دولت ها و شیوع گسترده بیماری شد که در نتیجه آن خسارات سنگین به کشور های مختلف وارد شد. برای کنترل بیماری، جلوگیری از شیوع آن و درمان بیماران اعمال حق آزادی بیان در چار چوب اسناد بین المللی حقوق بشر از طرق ذیل می تواند اقدام کرد:

اول: دسترسی خبرنگاران و روزنامه نگاران به وضعیت بیماران در مراکز درمانی، آمار بهبود یافتگان، جانباختگان، بیماران  و انتشار اخبار اشاره شده در رسانه ها، سبب آگاهی افکار عمومی از بیماری و ایجاد هوشیاری عمومی در پیشگیری از ابتلاء، آگاهی فعالان بهداشت و درمان و اطلاع پزشکان و پرستاران از علائم بیماری و روش های درمان سبب سرعت در اقدام برای پیشگیری از بیماری و درمان بیماران می شود.

دوم:ارائه اطلاعات دقیق توسط دولت ها، سبب آگاهی افکار عمومی و اقدام افراد و نهادهای جامعه مدنی در مقابله با بیماری و حفظ جان افراد می شود.

سوم: آزادی پزشکان در بیان مطالب در تبادل داده های علمی برای کشف روش های درمان، دارو و واکسن نقش کلیدی را دارد و آزادی بیان در تبادل مطالب علمی نقش اساسی در کشف روش درمان دارد. آزادی پزشکان در بیان مطالب سبب آگاهی عمومی و جلب توجه نهادهای جامعه مدنی برای مشارکت در مقابله با شیوع بیماری را دارد.

چهارم، آزادی بیان عامل اصلی تبادل افکار، جمع آوری اطلاعات، آگاهی دولت ها و سازمان های بین المللی از بیماری، میزان تاثیرات آن و به روزرسانی در روش های درمانی برای مقابله و پیشگیری از آن است.

از زمان شیوع بیماری کرونا در خاستگاه احتمالی آن در ووهان در نوامبر 2019 محدودیت کادر پزشکی چین در اطلاع رسانی و عدم ارائه اطلاعات دقیق به سازمان بهداشت جهانی، سبب عدم اطلاع دولت ها، افکار عمومی و جامعه جهانی از بیماری و آثار سوء آن شد  و این موجب عدم اقدام به موقع کشورها، شیوع بیماری و آسیب های اقتصادی به جوامع شد. آزادی بیان در ارائه و نشر اطلاعات مربوط به بیماری می توانست سبب اقدام زودهنگام جامعه جهانی در پیشگیری از بیماری و درمان بیماران شود.