با توجه به تاثیر تحریم‌ها بر تهران
ایران برای مذاکره آماده است
این روزها گمانه زنی در خصوص احتمال حمله نظامی اسرائیل به ایران بسیار شایع است اما مباحثه‌های اندکی در مورد اینکه آیا دیپلماسی می‌تواند در قبال ایران موفق شود، وجود دارد. رویکردی که می‌تواند مانع از اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی‌شود.
شماری از کارشناسان در این خصوص که تهران بازرسی‌های سرزده را بپذیرد و برنامه‌های غنی سازی اورانیوم را متوقف یا محدود کند، دچار تردید هستند. اما پیش از اینکه تصور کنیم دیپلماسی نمی‌تواند در مورد ایران به نتیجه برسد، خوب است که این نکته را مد نظر قرار دهیم که ایرانیان هم اکنون با فشار فزاینده ای مواجه هستند و در گذشته نیز سابقه ای از تغییر رفتار تحت تاثیر فشار‌ها وجود داشته است. باوجود تمامی‌رفتار‌های ایران، نشانه‌هایی وجود دارد که تهران در جستجوی راهی برای خلاص شدن از مخمصه است.
این در حالی است که در 3 سال گذشته تغییرات زیادی روی داده است. در ژانویه 2009، ایران ایران نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش داد و رهبران عرب نیز از به انتقاد کشیدن سیاست‌های ایران در محافل عمومی‌خودداری کردند تا مبادا عکس العمل تهران را به دنبال داشته باشد. همچنین دولت ایران نیز تحت فشار اقتصادی ویژه قرار نداشت و ایرانیان خود را با تحریم‌های رو به گسترشی که بر آنها اعمال می‌شد، تطبیق می‌دادند.
اما امروز ایران بیش از هر زمان دیگری ایزوله شده است. توازن منطقه ای قدرت به دلیل ادامه حمایت جمهوری اسلامی‌از رژیم بشار اسد در سوریه، علیه تهران تغییر کرده است. این در شرایطی است که رژیم اسد در حال سقوط است و در این صورت جمهوری اسلامی‌نزدیک ترین متحد خود را در جهان عرب از دست می‌دهد. همچنین همسایگان عرب ایران در خلیج فارس و حتی مجمع عمومی‌سازمان مل دیگر از انتقاد از سیاست‌های تهران ابایی ندارند. اعراب به تازگی اعلام کرده اند که در صورت اجرای تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران، منابه نفت کافی را روانه بازار خواهند کرد. هرچند جمهوری اسلامی‌علیه این رویکرد اعراب موضع گیری کرد اما این تاثیری در تغییر رویه کشور‌هایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی نداشت.
از سوی دیگر ایران دیگر نمی‌تواند از بانک‌های بین المللی اعتبار دریافت کند، کشتی‌هایخود را بیمه کند و برای بخش انرژی سرمایه‌های خارجی جذب کند. وزارت نفت جمهوری اسلامی‌اعلام کرده است که بخش انرژی ایران به 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری برای بهینه سازی زیرساخت فرسوده خود که هم اکنون نیز با کاهش تولید مواجه است، نیاز دارد.
تحریم‌های تازه آمریکا علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌و آنهایی که به همکاری با این بانک ادامه می‌دهند، کاهش بی سابقه ارزش ریال، پول رایج ایران ، را به همراه داشته است. در 6 هفته گذشته ارزش ریال در برابر دلار به طور چشمگیری کاهش یافته است.
علاوه بر این محموله‌های غلات سفارش داده شده از سوی ایران همچنان در کشتی‌های باری قرار دارند و بار تخلیه نمی‌شود چرا که خریداران ایرانی صورتحساب‌ها را پرداخت نکرده اند. همچنین نفت ایران نیز در تانکرها ذخیره شده است زیرا مشتریان نفتی ایران خواستار تخفیف ویژه هستند و حتی آن کشور‌هایی که به تجارت خود با ایران ادامه می‌دهند نیز از پرداخت دلار به جمهوری اسلامی‌خودداری می‌کنند. برای مثال هند قصد دارد 45 درصد نفت مورد نیاز خود را از ایران وارد کند و برای آن به جای دلار ، روپیه پرداخت کند و در مقابل کالاهای هندی خریداری کند که شاید به آنها نیازی نداشته باشد.
این در حالی است که دولت اوباما به طو مقدماتی به دنبال تعامل واقعی با ایران بود اما این نکته را درک کرد درصورتی که رهبران تهران این تلاش‌ها را رد کنند، آمریکا باید فشار زیادی را به جمهوری اسلامی‌وارد کند تا برنامه‌های هسته ای اش متوقف شود.
در آغاز سال 2010، واشینگتن فشار سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی خود را بر ایران افزایش داد تا جمهوری اسلامی‌بداند هزینه سنگینی را برای رفتارهای خود باید بپردازد. اما در این بین سابقه موثر واقع شدن فشار‌ها بر جمهوری اسلامی‌در جریان جنگ ایران – عراق در سال 1988 ، ترور‌ها در اروپا در سال‌های 1990 و تعلیق غنی سازی اورانیوم در سال 2003 وجود دارد.
دولت اوباما هم اکنون شرایطی را فراهم آورده که دیپلماسی در آن می‌تواند شانس موفقیت داشته باشد. اما اسرائیل در هراس است که گزینه نظامی علیه ایران را از دست بدهد و به همین دلیل شاید نمی‌خواهد صبر کند تا دیپلماسی در قبال ایران به ثمر برسد. هرچند این نگرش وجود دارد اما از اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل می‌تواند این تعبیر را داشت که شاید اسرائیل می‌خواهد صبوری بیشتری به خرج دهد. نتانیاهو اخیرا اعلام کرده است که تحریم‌های سختگیران علیه ایران می‌تواند به نتیجه برسد.
البته هنوز این نکته در ابهام قرار دارد که رهبران ایران که دشمنی با آمریکا را در دستور کار خود دارند، بخواهند به مصالحه ای در زمینه هسته ای تن دهند. اما به هرترتیب ایران هم اکنون نشان داده که به دیپلماسی علاقمند است. علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده که تهران مذاکرات هسته ای را از سر می‌گیرد و طرح گام به گام روسیه برای برون رفت از بن بست جاری نیز بررسی می‌شود.
اکنون با توجه به فشاری که ایران احساس می‌کند به نظر می‌رسد که مقامات تهران برای مذاکره آمادگی دارند. البته انتظار می‌رود که دولت تهران مذاکرات را همزمان با ادامه برنامه‌های هسته ای دنبال کند. اما در صورتی که این رویکرد جمهوری اسلامی‌باشد، باز هم تهران با آغاز تحریم‌های نفتی اروپا با فشار بیشتری مواجه می‌شود.
باید گفت در شرایطی که تهران با تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، فضای خوبی برای در بوته آزمون قرار دادن دیپلماسی در ماه‌های آینده فراهم شده است.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10
نظر شما :